Πρόκειται για ένα ηθογραφικό πορτρέτο που αφορά... τον μπακάλη του χωριού, του οποίου το επάγγελμα στην εποχή των σούπερ μάρκετ έχει σχεδόν εκλείψει, πλην ελαχίστων "εκσυγχρονισμένων" εξαιρέσεων. Κάποτε όμως "στις δόξες του" ο μπακάλης του χωριού εκτός από παντοπώλης, καφετζής και χασάπης... διέπρεπε και ως λογιστής ή και ως... φαρμακοποιός, ενώ το ταπεινό μαγαζάκι του λειτουργούσε από κέντρο ψυχαγωγίας μέχρι... εκλογικό κέντρο!!!
Ας γυρίσουμε λοιπόν πίσω το ρολόι του χρόνου, σε μια ολότελα διαφορετική εποχή κι ας σας αφήσουμε να απολαύσετε το σχετικό κείμενο, με τη γλαφυρή γραφή του Ευρυτάνα Δημοσθένη Γούλα...
=============================================
=============================================
Ο μπακάλης
Παντοπωλείο με όλη τη σημασία της λέξης. Τι θέλει η ψυχή σου και δεν το βρίσκεις εκεί μέσα! Από εικόνες θαυματουργές αγίων ως τα ράμματα και τα ζαχαράτα. Κι όλα, στοιβαγμένα σ' ένα κουτσομάγαζο με λίγα σκονισμένα ράφια.
Πίσω απ' τον πάγκο, πάντα γελαστός, κεφάτος και πρόθυμος ο μπακάλης, σκουπίζει με την ανάποδη του χεριού του το μουστάκι του που γιομίζει ιδρώτες και σκόνη.
Σκέπτομαι αν έχω δει έστω κι ένα μπακάλη κατσούφη. Των αδυνάτων αδύνατο. Όλοι τους λες κι είναι κομμένοι και ραμμένοι απ' το ίδιο πανί.
Το μπακάλικο για το χωριό είναι το άπαντο. Αν είναι κλειστό, ερημιά και των γονέων. Κάθονται οι χωριάτες στα σπίτια τους.
-Που στο δείνα να πάω, σου λέει ο άλλος, είναι κλειστά τα μαγαζιά.
Πρακτορείο των νέων, κέντρο του κουτσομπολιού και των καυγάδων.
Ο ταχυδρόμος σαν έρθει, εκεί θα μαζώξει τον κόσμο βαρώντας την τρουμπέτα του, όμοια με Αρχαγγελική σάλπιγγα, για να δώσει τη χαρούμενη είδηση του ερχομού του και κει θ' αφήσει τα γράμματα και τις εφημερίδες που θα διαβαστούν και θ' ακουστούν με απληστία.
Ο ξένος που θα πρωτορθεί, για το μπακάλικο θα ρωτήσει τη γριούλα που ακουμπά στο κατώφλι κουρασμένα το κορμί της. Εκεί θα σηκωθούν να τον καλωσορίσουν, να τον κεράσουν οι χωριανοί και να του κάμουν βροχή τις ερωτήσεις, πως ως εδώ, για που με το καλό και τα τέτοια.
Δυό-τρία μακρουλά τραπέζια όλα-όλα. Λίγοι ξύλινοι πάγκοι, που και που καμιά ψάθινη καρέκλα για κανένα ξένο υπάλληλο που την προσφέρουν οι χωριανοί με σεβασμό. Αυτά είναι τα έπιπλα του μαγαζιού. Κι η λερωμένη τράπουλα που δίνει και παίρνει. Τα τραπέζια και τα παράθυρα είναι μουτζουρωμένα με τα τεμπεσίρια που σημειώνουν τ' αποτελέσματα.
Γλέντια και γλέντια γίνονται δώ μέσα. Το μαρτυρούνε ως κι οι τοίχοι, που πάνω στα μεράκια δέχονται τα ποτήρια και τα κάνουν χίλια κομμάτια. Το σπάσιμο των γυαλικών στο γλέντι είναι εκδήλωση του τσακίρ -κέφι. Δείχνει λεβεντιά, πλούτη και προ παντός λιγομυαλιά.
Ο μπακάλης του χωριού, φυσικά, διατηρεί και το καφενείο. Ο καφές με το "καϊμάκι" σερβίρεται σε χοντρά φλυτζάνια και πάντα είναι ανάλογος με την παραγγελία. Εδώ νομίζουμε πως πρέπει να προσθέσουμε και λίγα "περί καφολογίας".
Κατά την πείρα του καφετζή, το μπρίκι του καφέ διατηρείται άπλυτο πάντα. Του χωριού μου ο μπακάλης, ισχυρίζεται ότι όλη η νοστιμάδα, αν μπορούμε να ονομάσουμε έτσι με μια λέξη αυτή την μοναδική γευστική απόλαψη του απογευματινού καφέ με το δροσερό νερό, οφείλεται ακριβώς στο άπλυτο μπρίκι.
Πρέπει να προστεθεί ακόμα πως ο μπακάλης διατηρεί και... φαρμακείο. Πουλάει ασπιρίνες, κινίνο και... ρετσινόλαδο, ακόμα και βδέλλες.
Στους καυγάδες ο μπακάλης πρέπει να παίζει πάντα μεσολαβητικό ρόλο. Δεν κάνει να πάρει το μέρος και να κακοκαρδίσει κανέναν. Οι καυγάδες ξεκινάνε απ' το πιοτί πρώτα κι έχουν αφορμή το κλέψιμο των χαρτιών στην κοντσίνα, τη σειρά των χορών κι ένα σωρό άλλα μικροπράματα.
Συχνά στ' απόμερα χωριουδάκια ή στις ποταμιές το μπακάλικο στήνεται στο μύλο. Έχει όμως άλλη χάρη τούτος ο συνδυασμός και χρειάζεται ειδική απασχόληση.
Δε λείπουν στο μπακάλη τα βερεσέδια. Έπειτα δα " η κιμωλία βγήκε στην Ευρώπη για να γράφονται τα βερεσέδια", "όποιος πίνει βερεσέ δυό φορές μεθάει". Μα πολλές φορές ο μπακάλης αναγκάζεται να κρατά ιδιαίτερα βιβλία. Για τη λογιστική και την τάξη τους, μη ρωτάτε.
-Μπακάλικο τεφτέρι κατάντησες το τετράδιό σου, λέει ο δάσκαλος στο μαθητή, που το μουτζούρωσε.
Αν τύχει κι είναι εντελώς αγράμματος ο μπακάλης, όπως είναι συνήθως, τότε σκαλίζει ιερογλυφικά που δεν βγάνει ούτε ο ίδιος. Θυμάμαι πως έβανε την υπογραφή του ένας μπακάλης στο χωριό μου. Μακρύ το όνομά του. Και όμως έμεινε να μολογιέται ως Γ. Πλίτς.
Συχνά ο μπακάλης είναι και χασάπης. Έξω απ' το μαγαζί κρεμάει το σφαχτό ώσπου γιομίζει η αυλή κοιλιές και αίματα.
Όταν γίνονται τα πανηγύρια, στους αγίους των εξωκκλησιών που αφθονούν στα χωριά, θα τρέξει βιαστικά αποβραδίς ο μπακάλης να στήσει το τσαντήρι του για να πουλήσει ποτά, λουκούμια κι άλλα μικροπράματα.
Ακόμα και εκλογικό κέντρο γίνεται το μπακάλικο. Εδώ θα μιλήσουν οι ψηφοθήρες και θα κατασταλάξουν οι υποψήφιοι. Ο μπακάλης συνήθως κολλάει τις φωτογραφίες ολονών, για να μην κακοκαρδίσει κανένα. Όσοι όμως είναι βαμμένοι, χαλούν τον κόσμο με το κόμμα τους. Κερνάνε κιόλας τον κόσμο, σαν έρχεται το συστημένο απ' τον υποψήφιο.
Πάντως τους μπακάληδες, τους έχει τόσο πολύ σπουδάσει το επάγγελμά τους και η πείρα, που ξέρουν απ' έξω την πολιτική ιστορία του τόπου τους και της Ελλάδας ολάκαιρης.
Σε κάθε συζήτηση μπαίνουν στη μέση. Ο δάσκαλος του χωριού μου έλεγε μια μέρα στον μπακάλη τον Χανδραγόρη, έναν απ' τους σπουδαίους τύπους της επαρχίας, που τον χαμό του τον αισθάνεται ακόμα σήμερα.
-Περίεργος άνθρωπος είσαι τζάνεμ'. Δε μας αφήνεις να κουβεντιάσουμε. Μιλάμε για πολιτικά, για αστρονομία, για ζωολογία, παντού θα χωθείς. Δεν τηράς τη δουλειά σου!
Όπως και νάχει το πράμα, ο μπακάλης είναι ο πιο αξιαγάπητος κι απαραίτητος άνθρωπος του χωριού. Οι γυναικούλες τού εμπιστεύονται τα μυστικά τους. Κρυφά του φέρνουν κανένα φασόλι, αυγά ή τίποτ' άλλο για να ψωνίσουν καμιά βαμπακέλλα, λίγο τσίτι ή καμιά καραμέλλα για τα παιδιά τους.
Επειδή μένουν όλη την ώρα στο χωριό, πάντα τους αναθέτουν τα αξιώματα του προέδρου, του επιτρόπου της εκκλησίας, του τηλεφωνητή ή του ψάλτη ακόμα. Η μπακαλική όμως είναι που τους κάνει αγαπητούς. Γιατί, χωρίς μπακάλικο, το χωριό είναι μοναξιά, νεκροταφείο, φαΐ δίχως αλάτι.
Απ' τη στιγμή που τα μουλάρια φορτωμένα απ' τα μεγάλα κέντρα ξεφορτώνουν τα ψώνια στο μπακάλικο του χωριού, κάτι καινούργιο κι απαραίτητο μπαίνει στη ζωή των χωρικών.
