ΕΛΑΣΣΟΝΑ

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΕΛΑΣΣΟΝΑ

Μια στάση στη γραφική και εξόχου κάλλους περιοχή της Ελασσόνας είναι εκ των "ων ουκ άνευ" μιας επίσκεψης στον Όλυμπο. Η νέα αφετηρία, άλλωστε, για να επισκεφθεί κάποιος σύντομα, γρήγορα και με ασφάλεια το βουνό των μυθικών 12 θεών, είναι η Ελασσόνα, μέσα από ένα νέο δρόμο, που οδηγεί, μέσα σε μόλις 30 λεπτά, σε υψόμετρο 1.800μ.

Η Ελασσόνα, σύμφωνα με τον Γιάννη Σαμώτα, διευθυντή της Κοινωφελούς Επιχείρησης Δήμου Ελασσόνας, κράτησε σχεδόν ακέραια την ομηρική ονομασία της Ολοσσόν. Ο Όμηρος την αναφέρει σαν "Λευκή Ολοσσόν", ως πόλη που έλαβε μέρος στην τρωική εκστρατεία με αρχηγό τον Πολυποίτη και με 40 καράβια συμμετοχή.

Σύμφωνα με έρευνες, οι ρίζες της πόλης ανάγονται πίσω στη νεολιθική εποχή, όπως προκύπτει από τα ευρήματα κοντά στην ακρόπολή της. Οι Λάπιθες ήταν οι πρώτοι της κάτοικοι πριν τους Περραιβούς και αποτελούσε μια από τις γνωστότερες πόλεις της Περραιβίας. Η βυζαντινή πόλη χτίστηκε στα ερείπια της αρχαίας και αποτέλεσε τη συνέχειά της. Είχε αμυντικά τείχη, τα οποία δείχνουν ότι, για τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό, που ανοικοδόμησε το φρούριο της ακρόπολης τον 6ο αιώνα μ.Χ., η Ελασσόνα ήταν σημαντική πόλη. Είναι η πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε από τους Τούρκους με τους Βαλκανικούς πολέμους, στις 6 Οκτωβρίου 1912.

Η πόλη και η ευρύτερη περιοχή της προσφέρει στον επισκέπτη μοναδικές οπτικές συγκινήσεις. Διαθέτει ορεινά τοπία απαράμιλλου κάλλους, καθώς και ένα πλούσιο δίκτυο θρησκευτικών μνημείων, αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων. Η πόλη της Ελασσόνας είναι χτισμένη στη σκιά του Ολύμπου. Ο επισκέπτης δεν πρέπει να παραλείψει να δει από κοντά το εξαιρετικής αρχιτεκτονικής βυζαντινό μοναστήρι της Παναγίας Ολυμπιώτισσας που η παρουσία του προσδίδει στην ατμόσφαιρα την ηρεμία της ιεροσύνης και της γαλήνης της προσευχής.

Τα δυο αναξιοποίητα σπηλαιοβάραθρα, ο υδροβιότοπος της λίμνης Κεφαλοβρύσου, το παλιό πέτρινο τοξωτό γεφύρι που κουβαλάει στις ράχες του ιστορίες ανθρώπων, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, το παλιό Οθωμανικό Τέμενος στη συνοικία Βαρόσι, το παλιό τελωνείο, οι καταπράσινες πλαγιές και τα παραδοσιακά κτίρια, συνθέτουν την ιστορική, πολιτιστική και περιβαλλοντική ταυτότητα του Δήμου Ελασσόνας.

Οι επισκέπτες στην περιοχή της Ελασσόνας μπορούν να απολαύσουν το δροσερό κλίμα, τον καθαρό αέρα, τα κρύα νερά των πηγών, να χαρούν από κοντά τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες, τους αρχαιολογικούς χώρους, τους ειδυλλιακούς οικισμούς, τις παραδοσιακές γιορτές και να θαυμάσουν τον επιβλητικό Όλυμπο να ντύνεται κάθε εποχή με διαφορετικά χρώματα.

Ι.Μ. Παναγίας Ολυμπιώτισσας

Η Ιερά Μονή Παναγίας Ολυμπιώτισσας, θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα μοναστηριακά σύνολα του Θεσσαλικού χώρου και αποτελεί κόσμημα της πόλης της Ελασσόνας και το πιο σημαντικό ιστορικό μνημείο και αξιοθέατο της επαρχίας.

Ο επισκέπτης και μελετητής θα συναντήσει ολοζώντανη μπροστά του την ιστορία του τόπου από τα αρχαία χρόνια μέχρι το Βυζάντιο, ενώ η αισθητική και τοποθεσία της μονής (στο λόφο πάνω από τον Ελασσονίτη ποταμό, ορατό από κάθε σημείο της πόλης και του κάμπου) θα τον κατακλύσει με αισθήματα αναπτέρωσης, μέθεξη και ευεξίας.

Με βάση τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του ναού, η ανέγερση του καθολικού ανάγεται στα τέλη του 13ου αιώνα, δηλαδή την εποχή που βασίλευε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β', ο Παλαιολόγος. Ιστορικοί υποστηρίζουν ότι στη θέση του υπήρχε αρχαίος ναός και ότι μάρμαρά του χρησιμοποιήθηκαν για το κτίσιμο της μονής. Ο αρχιτεκτονικός τύπος της μονής είναι ο "μονόκλιτος τρουλλαίος ναός με περίστωο". Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο ναός στηρίζεται πάνω σε βράχο χωρίς να έχει θεμέλια.

Το ύφος και η τεχνοτροπία των τοιχογραφιών του ναού οδηγούν στο συμπέρασμα ότι, ο αγιογράφος της μονής είχε στο μυαλό του την τεχνοτροπία του πρωτάτου του Αγίου Όρους. Κάποιοι, μάλιστα, υποστηρίζουν ότι οι τοιχογραφίες είναι έργο του κυριότερου εκπροσώπου της Μακεδονικής σχολής δηλαδή του ίδιου του Πανσέληνου.

Η ονομασία "Παναγία Ολυμπιώτισσα" οφείλεται στο γεγονός ότι η εικόνα προέρχεται από παλιό μοναστήρι της Καρυάς Ολύμπου. Η μεταφορά της εικόνας συνδέεται και με ένα θρύλο, σύμφωνα με τον οποίο, μετά τη διάλυση της μονής της Καρυάς, η εικόνα της Παναγίας με θαυματουργικό τρόπο ξεκίνησε για να έρθει στη μονή της Ελασσόνας.

Τη νύχτα, ένας βοσκός είδε να βγαίνει ένα περίεργο φως από σωρό αγρίων χόρτων της περιοχής. Επειδή φοβήθηκε, έριξε μια πέτρα προς το μέρος από όπου έρχονταν το φως. Ευθύς αμέσως ένιωσε να παραλύει το χέρι του και τρομαγμένος έτρεξε στην Καρυά και διηγήθηκε το γεγονός στους συγχωριανούς του.

Την επόμενη μέρα πήγαν όλοι μαζί στο σημείο εκείνο και, αφού έψαξαν, βρήκαν την εικόνα της Παναγίας στην οποία ήταν σφηνωμένη η μικρή πέτρα που είχε πετάξει ο βοσκός. Αμέσως, ο βοσκός μετανόησε και το χέρι του έγινε καλά και οι κάτοικοι της Καρυάς με λιτανεία μετέφεραν την εικόνα στη μονή της Ελασσόνας, όπου βρίσκεται και τιμάται μέχρι σήμερα.

Η εικόνα αυτή σήμερα εκτίθεται για προσκύνημα. Έχει διαστάσεις 0,66 x 0,58 μ. και καλύπτεται με μία ασημένια πλάκα. Χωρίς αυτή την προσθήκη, η οποία είναι κι αυτή εικονογραφημένη, οι διαστάσεις της εικόνας είναι 11x7 εκ. και είναι ζωγραφισμένη πάνω σε ξύλο. Η Παναγία παριστάνεται όρθια χωρίς το θείο βρέφος, με σταυρωμένα τα χέρια σε στάση προσευχής. Πάνω στην εικόνα υπάρχει η συντομογραφία "Μήτηρ Θεού", που παραπέμπει στην τεχνοτροπία των βυζαντινών χρόνων, ενώ σε εμφανές σημείο υπάρχει και η μικρή πέτρα σφηνωμένη.

Πέρα από τις τοιχογραφίες, πολύ μεγάλη καλλιτεχνική και θρησκευτική αξία έχουν και τα ξυλόγλυπτα του ναού. Το τέμπλο, κατασκευάστηκε το 19ο αιώνα, αντικαθιστώντας παλαιότερο βυζαντινό μαρμάρινο και αποτελεί εξαίσιο δείγμα Μετσοβίτικης ξυλογλυπτικής (έργο του Δημήτρη Μετσοβίτη, το 1840 από ξύλο καρυδιάς).

"Καμάρι" της μονής, με αδιαμφισβήτητη θρησκευτική, ιστορική και πνευματική αξία, είναι η βιβλιοθήκη της. Αποτελείται από χειρόγραφους κώδικες, λυτά έγγραφα και έντυπα βιβλία φιλολογικού και θεολογικού περιεχομένου.

Αξιόλογα είναι και όσα διασώθηκαν από αλλεπάλληλες κλοπές και λεηλασίες, όπως ιερά σκεύη, φορητές εικόνες, ξυλόγλυπτοι σταυροί, πολύτιμα αρχιερατικά ενδύματα, χρυσοκέντητα έργα, ιερά άμφια και ο κεντητός επιτάφιος, που μπορεί κανείς να θαυμάσει στις αίθουσες της μονής.

Μια βόλτα στην πόλη

Στην πόλη, μπορεί κάποιος να θαυμάσει το πέτρινο τοξωτό γεφύρι, που ενώνει τις όχθες του Ελασσονίτη ποταμού, το γεφύρι της Γιάνναινας λίγο έξω από την πόλη , να περιηγηθεί στις αίθουσες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, που περιλαμβάνει μια πλούσια συλλογή οστρακοειδών (δωρεά του κ. Γ. Μουτζουρίδη) και μερικές τερατογεννήσεις. Στον ίδιο χώρο υπάρχει και το μουσείο Εθνικής Αντίστασης. Επίσης, μπορεί ο επισκέπτης να δει το οθωμανικό τέμενος (τζαμί) στη συνοικία Βαρόσι καθώς και το παλιό τελωνείο που θα στεγάσουν το αρχαιολογικό και λαογραφικό υλικό της περιοχής.

Όσον αφορά τα παραδοσιακά προϊόντα της περιοχής, αυτά είναι το μέλι Ολύμπου, το αρνάκι και το κατσικάκι Ελασσόνας, το τσίπουρο η φετα το κεφαλοτυρι το κρασι τα μανιταρια το ξακουστο τσαι ολυμπου

Η σπανιότητα των μεγάλων εκμεταλλεύσεων στην επαρχία Ελασσόνας, τονίζει ο κ. Σαμώτας, ίσως στερεί μεγάλα εισοδήματα από τους κατοίκους της περιοχής, αλλά δίνει αυθεντική ποιότητα και απαράμιλλη γνησιότητα και νοστιμιά στα προϊόντα τους.

Οι ανεπαρκείς πεδινές εκτάσεις και η αδύναμη άρδευση στην ευρύτερη περιοχή της Ελασσόνας, ώθησαν μεγάλο μέρος του πληθυσμού στην κτηνοτροφία. Τα τυροκομικά προϊόντα (φέτα, κασέρι, κεφαλοτύρι, γραβιέρα, νιβατό, μανούρι κ.α.) που παράγονται από τις μικρές, μεσαίου αλλά και μεγάλου μεγέθους βιοτεχνικές επιχειρήσεις από γάλα της περιοχής είναι εξαιρετικής ποιότητας και κατακτούν τις απαιτητικές αγορές των μεγάλων πόλεων της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Η φέτα, ο βασικός κρίκος στη διατροφική αλυσίδα, τιμάται στην πανελλήνια γιορτή (διοργανώνεται περιοδικά από το επαρχείο, τους δήμους της περιοχής και την συνεργασία φορέων από όλη την Ελλάδα), στην Ελασσόνα.

Η Ελασσόνα είναι, επίσης, μια πόλη με πλούσια πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή. Εκδηλώσεις γίνονται σχεδόν όλη τη χρονιά από την Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου Ελασσόνας αλλά και τους πολυάριθμους πολιτιστικούς συλλόγους.

Κείμενο: Αποστόλης Ζώης