Χωριό χωρίς... μπακάλικο ;;;

 

Είπαμε, ντε, να χαμογελάσουμε και λίγο ξορκίζοντας τις δυσοίωνες μέρες που βιώνουμε. Γι' αυτό το λόγο σας παρουσιάζουμε ένα σπαρταριστό κείμενο του αείμνηστου λογοτέχνη συμπατριώτη μας Δημοσθένη Γούλα (1916-1990) εκ Γρανίτσης Ευρυτανίας.

Το  ιχνηλατήσαμε από το εξαιρετικό όσο και σπανιότατο βιβλίο του με τίτλο:  "οι χωριανοί μου" (εκδ. Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1978 - το βιβλίο αποτελεί ανατύπωση, με μικρές προσθήκες, της πρώτης έκδοσης του 1953). 

Πρόκειται για ένα ηθογραφικό πορτρέτο που αφορά... τον μπακάλη του χωριού, του οποίου το επάγγελμα στην εποχή των σούπερ μάρκετ έχει σχεδόν εκλείψει, πλην ελαχίστων "εκσυγχρονισμένων" εξαιρέσεων.  Κάποτε όμως "στις δόξες του" ο μπακάλης του χωριού εκτός από παντοπώλης, καφετζής και χασάπης... διέπρεπε και ως λογιστής ή και ως... φαρμακοποιός, ενώ το ταπεινό μαγαζάκι του λειτουργούσε από κέντρο ψυχαγωγίας μέχρι... εκλογικό κέντρο!!! 

Ας γυρίσουμε λοιπόν πίσω το ρολόι του χρόνου, σε μια ολότελα διαφορετική εποχή κι ας σας αφήσουμε να απολαύσετε το σχετικό κείμενο, με τη γλαφυρή γραφή του Ευρυτάνα Δημοσθένη Γούλα...

=============================================

=============================================

Ο μπακάλης

Παντοπωλείο με όλη τη σημασία της λέξης. Τι θέλει η ψυχή σου και δεν το βρίσκεις εκεί μέσα! Από εικόνες θαυματουργές αγίων ως τα ράμματα και τα ζαχαράτα. Κι όλα, στοιβαγμένα σ' ένα κουτσομάγαζο με λίγα σκονισμένα ράφια. 

Πίσω απ' τον πάγκο, πάντα γελαστός, κεφάτος και πρόθυμος ο μπακάλης, σκουπίζει με την ανάποδη του χεριού του το μουστάκι του που γιομίζει ιδρώτες και σκόνη. 

Σκέπτομαι αν έχω δει έστω κι ένα μπακάλη κατσούφη. Των αδυνάτων αδύνατο. Όλοι τους λες κι είναι κομμένοι και ραμμένοι απ' το ίδιο πανί.

Το μπακάλικο για το χωριό είναι το άπαντο. Αν είναι κλειστό, ερημιά και των γονέων. Κάθονται οι χωριάτες στα σπίτια τους. 

-Που στο δείνα να πάω, σου λέει ο άλλος, είναι κλειστά τα μαγαζιά.

Πρακτορείο των νέων, κέντρο του κουτσομπολιού και των καυγάδων.

Ο ταχυδρόμος σαν έρθει, εκεί θα μαζώξει τον κόσμο βαρώντας την τρουμπέτα του, όμοια με Αρχαγγελική σάλπιγγα, για να δώσει τη χαρούμενη είδηση του ερχομού του και κει θ' αφήσει τα γράμματα και τις εφημερίδες που θα διαβαστούν και θ' ακουστούν με απληστία.

Ο ξένος που θα πρωτορθεί, για το μπακάλικο θα ρωτήσει τη γριούλα που ακουμπά στο κατώφλι κουρασμένα το κορμί της. Εκεί θα σηκωθούν να τον καλωσορίσουν, να τον κεράσουν οι χωριανοί και να του κάμουν βροχή τις ερωτήσεις, πως ως εδώ, για που με το καλό και τα τέτοια.

Δυό-τρία μακρουλά τραπέζια όλα-όλα. Λίγοι ξύλινοι πάγκοι, που και που καμιά  ψάθινη καρέκλα για κανένα ξένο υπάλληλο που την προσφέρουν οι χωριανοί με σεβασμό. Αυτά είναι τα έπιπλα του μαγαζιού. Κι η λερωμένη τράπουλα που δίνει και παίρνει. Τα τραπέζια και τα παράθυρα είναι μουτζουρωμένα με τα τεμπεσίρια που σημειώνουν τ' αποτελέσματα. 

Γλέντια και γλέντια γίνονται δώ μέσα. Το μαρτυρούνε ως κι οι τοίχοι, που πάνω στα μεράκια δέχονται τα ποτήρια και τα κάνουν χίλια κομμάτια. Το σπάσιμο των γυαλικών στο γλέντι είναι εκδήλωση του τσακίρ -κέφι. Δείχνει λεβεντιά, πλούτη και προ παντός λιγομυαλιά.

Ο μπακάλης του χωριού, φυσικά, διατηρεί και το καφενείο. Ο καφές με το "καϊμάκι" σερβίρεται σε χοντρά φλυτζάνια και πάντα είναι ανάλογος με την παραγγελία. Εδώ νομίζουμε πως πρέπει να προσθέσουμε και λίγα "περί καφολογίας".

Κατά την πείρα του καφετζή, το μπρίκι του καφέ διατηρείται  άπλυτο πάντα. Του χωριού μου ο μπακάλης, ισχυρίζεται ότι όλη η νοστιμάδα, αν μπορούμε να ονομάσουμε έτσι με μια λέξη αυτή την μοναδική γευστική απόλαψη του απογευματινού καφέ με το δροσερό νερό, οφείλεται ακριβώς στο άπλυτο μπρίκι.

Πρέπει να προστεθεί ακόμα πως ο μπακάλης διατηρεί και... φαρμακείο. Πουλάει ασπιρίνες, κινίνο και... ρετσινόλαδο, ακόμα και βδέλλες.

Στους καυγάδες ο μπακάλης πρέπει να παίζει πάντα μεσολαβητικό ρόλο. Δεν κάνει να πάρει το μέρος και να κακοκαρδίσει κανέναν. Οι καυγάδες ξεκινάνε απ' το πιοτί πρώτα κι έχουν αφορμή το κλέψιμο των χαρτιών στην κοντσίνα, τη σειρά των χορών κι ένα σωρό άλλα μικροπράματα.

Συχνά στ' απόμερα χωριουδάκια ή στις ποταμιές το μπακάλικο στήνεται στο μύλο. Έχει όμως άλλη χάρη τούτος ο συνδυασμός και χρειάζεται ειδική απασχόληση.

Δε λείπουν στο μπακάλη τα βερεσέδια. Έπειτα δα " η κιμωλία βγήκε στην Ευρώπη για να γράφονται τα βερεσέδια", "όποιος πίνει βερεσέ δυό φορές μεθάει". Μα πολλές φορές ο μπακάλης αναγκάζεται να κρατά ιδιαίτερα βιβλία. Για τη λογιστική και την τάξη τους, μη ρωτάτε.

-Μπακάλικο τεφτέρι κατάντησες το τετράδιό σου, λέει ο δάσκαλος στο μαθητή, που το μουτζούρωσε.

Αν τύχει κι είναι εντελώς αγράμματος ο μπακάλης, όπως είναι συνήθως, τότε σκαλίζει ιερογλυφικά που δεν βγάνει ούτε ο ίδιος. Θυμάμαι πως έβανε την υπογραφή του ένας μπακάλης στο χωριό μου. Μακρύ το όνομά του. Και όμως έμεινε να μολογιέται ως Γ. Πλίτς. 

Συχνά ο μπακάλης είναι και χασάπης. Έξω απ' το μαγαζί κρεμάει το σφαχτό ώσπου γιομίζει η αυλή κοιλιές και αίματα.

Όταν γίνονται τα πανηγύρια, στους αγίους των εξωκκλησιών που αφθονούν στα χωριά, θα τρέξει βιαστικά αποβραδίς ο μπακάλης να στήσει το τσαντήρι του για να πουλήσει ποτά, λουκούμια κι άλλα μικροπράματα.

Ακόμα και εκλογικό κέντρο γίνεται το μπακάλικο. Εδώ θα μιλήσουν οι ψηφοθήρες και θα κατασταλάξουν οι υποψήφιοι. Ο μπακάλης συνήθως κολλάει τις φωτογραφίες ολονών, για να μην κακοκαρδίσει κανένα. Όσοι όμως είναι βαμμένοι, χαλούν τον κόσμο με το κόμμα τους. Κερνάνε κιόλας τον κόσμο, σαν έρχεται το συστημένο απ' τον υποψήφιο.

Πάντως τους μπακάληδες, τους έχει τόσο πολύ σπουδάσει το επάγγελμά τους και η πείρα, που ξέρουν απ' έξω την πολιτική ιστορία του τόπου τους και της Ελλάδας ολάκαιρης.

Σε κάθε συζήτηση μπαίνουν στη μέση. Ο δάσκαλος του χωριού μου έλεγε μια μέρα στον μπακάλη τον Χανδραγόρη, έναν απ' τους σπουδαίους τύπους της επαρχίας, που τον χαμό του τον αισθάνεται ακόμα σήμερα.

-Περίεργος άνθρωπος είσαι τζάνεμ'. Δε μας αφήνεις να κουβεντιάσουμε. Μιλάμε για πολιτικά, για αστρονομία, για ζωολογία, παντού θα χωθείς. Δεν τηράς τη δουλειά σου!

Όπως και νάχει το πράμα, ο μπακάλης είναι ο πιο αξιαγάπητος κι απαραίτητος άνθρωπος του χωριού. Οι γυναικούλες τού εμπιστεύονται τα μυστικά τους. Κρυφά του φέρνουν κανένα φασόλι, αυγά ή τίποτ' άλλο για να ψωνίσουν καμιά βαμπακέλλα, λίγο τσίτι ή καμιά καραμέλλα για τα παιδιά τους.

Επειδή μένουν όλη την ώρα στο χωριό, πάντα τους αναθέτουν τα αξιώματα του προέδρου, του επιτρόπου της εκκλησίας, του τηλεφωνητή ή του ψάλτη ακόμα. Η μπακαλική όμως είναι που τους κάνει αγαπητούς. Γιατί, χωρίς μπακάλικο, το χωριό είναι μοναξιά, νεκροταφείο, φαΐ δίχως αλάτι.

Απ' τη στιγμή που τα μουλάρια φορτωμένα απ' τα μεγάλα κέντρα ξεφορτώνουν τα ψώνια στο μπακάλικο του χωριού, κάτι καινούργιο κι απαραίτητο μπαίνει στη ζωή των χωρικών.  

blog "Ευρυτάνας ιχνηλάτης"

ΠΑΛΕΨΕ ΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ

 

 

 

Επιβάλλεται να αντέξεις! Για σένα πρώτα πρώτα και μετά για όσους αγαπάς.

Το να παραιτηθείς είναι το εύκολο. Το να μείνεις και να παλέψεις είναι το ζόρικο.

Πολλά τα ανοιχτά μέτωπα γύρω μας και που να στρέψεις την προσοχή σου;

Και όταν νιώθεις ότι ζαλίστηκες από την πολυμέτωπη επίθεση τότε κάνε παύση προσωρινή.

Ψάξε να βρεις την δική σου καβάντζα, τη δική σου έξοδο κινδύνου και απέδρασε για λίγο.

Πάτα παύση προσωρινή στον σκληρό σου δίσκο και φύγε μακριά με ό,τι εσένα ταξιδεύει.

Εκτονώσου!

Αλλά μη τα παρατάς σε παρακαλώ! Φώναξε, αγρίεψε, ούρλιαξε αλλά μην κλαις που έλεγε κάποτε και η Ελιάν Περασσό.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΟΥ ΌΣΟ ΜΠΟΡΕΙΣ!

Όσο θα αυξάνουν τα κρούσματα, θα περνούν τα πιο αντιλαϊκά νομοσχέδια. Πρέπει να είσαι σε θέση να τα αντιληφθείς. Πρέπει να είσαι σε θέση να αγωνισθείς για σένα, για αυτόν που δεν βλέπει, για αυτόν που δεν μπορεί.

Όσο αυξάνουν τα κρούσματα, θα σου ρίχνουν περισσότερη ευθύνη, ατομική ευθύνη για να καλύψουν τα δικά τους ελλείμματα και την δική τους κρατική ευθύνη.

Θα ενοχοποιούν περισσότερο τα παιδιά. Είναι αποδεδειγμένο ότι αν καταστρέψεις τον σπόρο δεν φυτρώνει ποτέ.

Οι ευθύνες τους είναι τεράστιες αλλά στις περνούν με αριστοτεχνικό τρόπο και η ενοχή σε κάνει να τα βάζεις με τον συνάνθρωπό σου. Τον κοιτάς με φόβο και επιφυλακτικότητα. Τον στήνεις στον τοίχο αν κάνει το λάθος να βήξει απλά. Ακόμα και αν είναι τσιγαροιός ή έστω μια απλή αλλεργία.

Κυβερνούν με το «διαίρει και βασίλευε» πρόσεχε. Στρέφουν τον άνθρωπο εναντίον του ανθρώπου. Ψεκασμένοι και αψέκαστοι, συνωμοσιολόγοι και λογικοί, κρούσματα μολυσμένα και υγιείς. Ο ένας εναντίον του άλλου.

Απαγορεύτηκε η αγκαλιά, το φιλί, η αγάπη βλάπτει. Από πότε αναρωτιέμαι;

Πεθαίνεις μόνος σε ένα κρεββάτι, σαν παρατημένος.

Έρχονται Χριστούγεννα και σε έχουν ήδη προετοιμάσει ότι θα τα περάσεις μόνος. Μια γιορτή αγάπης σε πλήρη μοναξιά, δίχως να μπορείς να μοιράσεις αγάπη απλόχερα.

Η ψυχολογία σου έχει ήδη καταστραφεί τώρα στόχος τους είναι το μυαλό σου. Και αν κάποτε η καβάντζα σου ήταν ένα ποτήρι κρασί με φίλους αγαπημένους και ένα βαρύ ζεϊμπέκικο καρδιάς τώρα απαγορεύεται και αυτό. Απαγορεύεται ό,τι σου ανεβάζει το ηθικό.

Ό,τι σε κάνει καλά.

Βρες μια έξοδο κινδύνου όταν νιώθεις ότι δεν το παλεύεις άλλο. Μόνο μη τα παρατάς. Μην ενδίδεις αναίμακτα στην τρομοκρατία τους. Αυτό θέλουν.

Πάλεψε όσο μπορείς.

Ο χειμώνας που έρχεται είναι βαρύς. Είναι ζόρικος και μυρίζει θάνατο. Φέρνει απώλειες από παντού σαν τσουνάμι. Θα σε παρασύρει, πρόσεχε.

Μυρίζει θάνατο σου λέω. Και η μυρωδιά του φρέσκου βουτύρου από τους κουραμπιέδες δεν μπορεί να καλύψει αυτή την μυρωδιά. Και τα χριστουγεννιάτικα τραγούδια δεν μπορούν να καλύψουν την οδύνη για τους χαμένους.

Γιατί ο τρόμος σου δεν θα σε αφήσει να πλησιάσεις εκείνον τον άστεγο που είδες σε κάποιο στενό. Και οι άστεγοι θα πληθύνουν. Βοηθάει σε αυτό ο νέος πτωχευτικός κώδικας. Γιατί η δική σου πάλη για την ζωή σου δεν θα σε αφήσει να δεις αυτόν που πραγματικά πνίγεται.

Γιατί ο φόβος σου να επιβιώσεις δεν θα σε αφήσει να αγκαλιάσεις , να συμπονέσεις αυτόν που μόλις έχασε δικό του άνθρωπο. Δεν σου επιτρέπεται άλλωστε.

Ο μεγαλύτερος εχθρός είναι ο φόβος και αυτός είναι εντός των τειχών. Μείνε όρθιος και αγωνίσου. Και όταν δεις ότι λυγίζεις τότε βάλε δυνατά στο ραδιόφωνο εκείνο το τραγούδι που γουστάρεις και χόρεψε το έστω και μόνος.

Πάρε τηλέφωνο κάποιον που αγαπάς και μίλα, μίλα! Γέλα, πες βλακείες, αλλά μείνε όρθιος.

Βάλε τη μάσκα σου, φόρα τα ακουστικά σου με μουσική που σου αρέσει και βγες να περπατήσεις.

Αλλά μείνε εδώ στις επάλξεις του αγώνα. Μείνε εδώ ζωντανός έτοιμος να δώσεις το χέρι σου σε όποιον πνίγεται, σε όποιον δεν μπορεί να τα καταφέρει.

Και αν νιώσεις ότι πνίγεσαι εσύ, σήκωσε ψηλά το χέρι σου να σε δω να σε βοηθήσω.

Ο ένας για τον άλλον, έτσι πάει η ζωή χρόνια τώρα. Όπως στις παλιές αλλοτινές αυλές που έβγαιναν και έλυναν όλα τους τα προβλήματα δίχως επιστημονικές αναλύσεις. Ο ένας για τον άλλον. Ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη, ένα γλυκό χαμόγελο, ένα αγαπησιάρικο βλέμμα και αυτός ο γλυκός λόγος «εγώ είμαι εδώ, μη σκας, όλα θα φτιάξουν…»

Αυτά που μοιάζουν όλα τώρα τόσο ξεπερασμένα και τόσο απαγορευμένα. Όλα αυτά εμείς θα τα κάνουμε με άλλους τρόπους , έστω και ηλεκτρονικούς. Γιατί μπορούμε αν θέλουμε.

Και θέλουμε να ζήσουμε και να είμαστε καλά. Όπως τα παραμύθια και ας έχει άπειρους δράκους το δικό μας. Εμείς θα τα καταφέρουμε. Γιατί η ζωή βγαίνει πάντα νικήτρια, πάντα!

Πιάσε τη ζωή από τα μαλλιά και δώσε της να καταλάβει ότι αν αυτή είναι ζόρικη είσαι και συ επίσης.

Σε πείσμα του καιρού πρέπει να αντέξεις!

Πρέπει να τα καταφέρεις σου λέω.

ήρωες σε εποχές πανδημίας

http://www.respublica.gr/2020/03/

Το τέλος του κόσμου: ήρωες σε εποχές πανδημίας

• ResPublica, διαδικτυακό περιοδικό

George Frederic Watts – A Study for Una and the Red Cross.

Μετάφραση: Γιώργος Κουτσαντώνης 

Δεν κοιτάμε τον ήλιο κατάματα γιατί γνωρίζουμε ότι θα μας τυφλώσει, δεν βλέπουμε το θάνατο κατάματα γιατί μας δίνει την επίγνωση της προσωρινότητας και αυτή η συνειδητοποίηση ακυρώνει κάθε ζωτική επιθυμία, κάθε τέχνη, κάθε πρόοδο, μηδενίζει την ιδέα της δράσης, μας οδηγεί στη θλιβερή αναμονή του αναπόφευκτου. (Pietro Geranzani*)

Δεν είναι η υγεία, είναι ο φόβος της απώλειας. Είναι αυτό το ταραχώδες κύμα συναισθημάτων. Έχουμε δει πάρα πολλές ταινίες «Αποκάλυψης» και κακής ποιότητας. Στην αρχαιότητα, υπήρχε ο φόβος για το τέλος του κόσμου, υπό τον διαπεραστικό ήχο της σάλπιγγας, όπως κατά τη στιγμή της τελικής κρίσεως. Οι χιλιαστές ήταν ενωμένοι υπό ένα διττό καθεστώς: αυτό του τρόμου αναμεμειγμένου με την ελπίδα της χιλιετούς βασιλείας του Θεού και της Επουράνιας Ιερουσαλήμ. Η επιστήμη σήμερα μας πληροφορεί ότι το πιθανό φυσικό τέλος του πλανήτη μας θα επέλθει σε δισεκατομμύρια χρόνια από τώρα -μέσω ενός υποθετικού Big Crunch- που θα φέρει την κατάπαυση ολόκληρου του σύμπαντος, δίνει έτσι μια επιστημονική εξήγηση που στην πραγματικότητα εξαλείφει κάθε είδους φολκλοριστική πρόβλεψη που θέλει περήφανους ιππότες με τρομπέτες, αγγέλους και κήπους με ανέμελες παρθένες, πηγές φρέσκου νερού και πνευματική γαλήνη.

Ασφαλώς, υπάρχουν αμέτρητες και συναρπαστικές επιστημονικές θεωρίες σχετικά με το πεπρωμένο του σύμπαντος, όλες τους σε αναμονή πειραματικών αποδείξεων, από την ιδέα ενός εκπυρωτικού σύμπαντος μέχρι την αέναη διαστολή, το μοντέλο του σύμπαντος-φυσαλίδα (θεωρία Λίντε) και από το σύμπαν των χορδών μέχρι τον θερμικό θάνατο, τα παράλληλα σύμπαντα (multiverse) και πόσες ακόμη. Αντ ‘αυτού, μετά την Αποκάλυψη στην εβραϊκή, χριστιανική και ισλαμική παράδοση, θα λάβει χώρα το εσχατολογικό πέρας του κόσμου, οι ψυχές θα αξιολογηθούν, τα μυστήρια θα αποκαλυφθούν. Εδώ δεν απαιτούνται πειραματικά στοιχεία. Εν ολίγοις, στο τέλος θα γνωρίσουμε τη φύση του παραδείσου, τα θεία μυστήρια και το πεπρωμένο των ανθρώπων. Αλλά όχι στη Γη, γιατί η Γη δεν θα είναι πλέον εκεί. Για όλους, τους ανθρώπους της πίστης και της επιστήμης, η Γη δεν θα είναι πλέον εκεί. Για εκείνους της πίστης κάτι νέο και καλύτερο μας περιμένει, όπου ο άνθρωπος θα έχει απαλλαγεί από το  σαρκίο του. Ο Θεός στην τελική κρίση επιφυλάσσει, σε όσους το αξίζουν, ένα όμορφο πεπρωμένο και σε άλλους την Κόλαση. Από το καθαρτήριο, ο τόπος όπου οι νεκροί αναμένουν την τελική ετυμηγορία, θα φύγουν και θα κριθούν, πιθανώς χωρίς δίκαιη δίκη. Για τους επιστήμονες, αντιθέτως, υπάρχει το τίποτα ή αναπόδεικτες θεωρίες, τόσο περίεργες όσο κι εκείνες της πίστεως.

*

Η μεταμόρφωση του κόσμου, διότι περί αυτού μιλά η Αποκάλυψη, είναι το γεγονός που προβλέπεται από τη θρησκεία πριν μας αποκαλυφθούν όλα τα σημάδια, και αυτά τα σημάδια είναι τα πιο αινιγματικά όλων των γραφών, αλλά εφόσον το κείμενο πρέπει να ερμηνευτεί, ο συμβολισμός που περιέχεται σε αυτό πρέπει να γίνει κατανοητός στο ιστορικό-λογοτεχνικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γράφτηκε: σήμερα, ο ρεαλισμός μάς κάνει να το βλέπουμε απλώς ως έναν καρπό εκείνης της εποχής που δεν μας αφορά. Και η επιστήμη, αντίστοιχα, προβλέπει το τέλος των πάντων, γεγονός που επίσης δεν μας αφορά, γιατί για την επιστήμη υπάρχουμε εδώ και ελάχιστο χρόνο και μετά από δισεκατομμύρια χρόνια κατά πάσα πιθανότητα θα εξαφανιστούμε, όπως ακριβώς εμφανιστήκαμε κατά τύχη ή από σφάλμα. Στη σύγχρονη μαζική κουλτούρα, από την άλλη πλευρά, ο κόσμος δεν τελειώνει ποτέ, κινδυνεύει μόνο να τελειώσει, ή μάλλον, είναι η ανθρωπότητα που διακινδυνεύει, γιατί είναι κακιά και αντιμετωπίζει άσχημα τον πλανήτη.

Ο ποπ κόσμος, ή αλλιώς ο σύγχρονος κόσμος, αυτός των ανθρώπων hic et nunc, τώρα απειλείται και σύντομα θα καταστραφεί, πολύ νωρίτερα από ό,τι είμαστε σε θέση να αντέξουμε, εξαιτίας μιας δαιμονικής συνωμοσίας, από κάποιον αδίστακτο τρομοκράτη, από ανθρωποιημένους πιθήκους που θα μας υποδουλώσουν, από εξωγήινους ή από έναν ιό. Ωστόσο θα παραμείνουν οι λίγοι, πολύ λίγοι, επιζώντες που θα επιβιώσουν μέσα στη μιζέρια και τη δυστυχία, ξεσπώντας στις βρωμερές αθλιότητες που ως άνθρωποι είμαστε ικανοί να πράξουμε σε ένα κόσμο χωρίς νόμο και χωρίς ηθική. Αυτό ακριβώς μας κάνει να φοβόμαστε την Αποκάλυψη ή το Big Crunch, γιατί είναι τώρα, επικείμενο στη καθημερινή μας λογοτεχνία, στην οικοβιωσιμότητα, στα Τσερνόμπιλ-Φουκουσίμα και στις πανδημίες που αποκλείουν κάθε πιθανότητα σωτηρίας των καλοκάγαθων.

Το κακό θα καταλάβει τον καθένα, χωρίς διάκριση, ανεξάρτητα από την ποιότητα των πράξεών του τη στιγμή που ο κόσμος ήταν κανονικός. Η μόνη ποπ ελπίδα βρίσκεται στον μυθικό ήρωα που θα φέρει την παγκόσμια λύτρωση, την αποκατάσταση ως μια μορφή καθησυχαστικής απαισιοδοξίας. Αυτός θα επιβιώσει και θα αποτελέσει τον ανθό της παλιγγενεσίας που θα ζήσει στην ερημωμένη Γη έχοντας το ηρωικό καθήκον να ανοικοδομήσει και να εποικίσει έναν ευτυχισμένο κόσμο.

*

Βέβαια στην πραγματικότητα τώρα φαίνεται ότι δεν υπάρχει κανένας μυθικός ήρωας σε ετοιμότητα. Πανικοβαλλόμαστε γιατί είμαστε απροετοίμαστοι και φοβισμένοι να χάσουμε τη μίζερη ζωή μας. Όχι τη ζωή των μολυσμένων, από τον ιό, ηλικιωμένων, αυτών που έχουν ήδη καταπονηθεί από τις κακουχίες που αποδυναμώνουν φυσικά το καταναλισκόμενο σώμα του καθενός κατά τη διάρκεια των ετών. Αυτό είναι μόνον ο μπαμπούλας που μας θυμίζει την αδυναμία της σάρκας. Βλέποντας τους αριθμούς των νεκρών, βλέποντας τον θάνατο των ηλικιωμένων τρέμουμε, αλλά αυτοί από πάντα πεθαίνουν, μόνο που τώρα δεν μας αρέσει να κοιτάζουμε και τώρα είμαστε αναγκασμένοι να διαβάσουμε όλους αυτούς τους αριθμούς, που είναι παντού, δεν υπάρχει διαφυγή, respice post te, hominem te memento. Δεν κοιτάμε τον ήλιο κατάματα γιατί γνωρίζουμε ότι θα μας τυφλώσει, δεν βλέπουμε το θάνατο κατάματα γιατί μας δίνει την επίγνωση της προσωρινότητας και αυτή η συνειδητοποίηση ακυρώνει κάθε ζωτική επιθυμία, κάθε τέχνη, κάθε πρόοδο, μηδενίζει την ιδέα της δράσης, μας οδηγεί στη θλιβερή αναμονή του αναπόφευκτου.

*

Γιατί λοιπόν αυτοί οι αριθμοί ηχούν τόσο μανιασμένα, παρά το ένστικτο απώθησης του θανάτου; Μήπως εξαιτίας μιας διεστραμμένης επιθυμίας κάποιων να εισακουστούν, να ακολουθηθούν, να είναι οι πρώτοι που λένε τα σωστά πράγματα και στη συνέχεια να κατηγορήσουν όλους τους άλλους; Με ένα πενιχρό και αυτό-παρηγορητικό: «σας τα έλεγα εγώ»; Ίσως είναι η τόλμη της υπευθυνότητας σε εκείνα τα δεκαπέντε λεπτά φήμης που σήμερα στην πραγματικότητα αποτελούν αναφαίρετο δικαίωμα. Και για να θυμηθούμε τον Ουμπέρτο Έκο: «αισθάνομαι και πρέπει να πω ότι το διαδίκτυο δεν έχει ανοίξει τις πύλες του μόνο σε όσους προηγουμένως είχαν κοινό στο καφενείο – που για το Θεό θα ήταν ένα ιερό πράγμα, αν σκεφτείτε, πέρα από το ποιος νομίζεις ότι είσαι; – αλλά και η λεγόμενη υψηλού επιπέδου σκέψη, η οποία τώρα ανταγωνίζεται κουτσά στραβά μια υπερδίνη απόψεων τόσο φαντασιόπληκτων όσο και επικίνδυνων, και η σοβαρή σκέψη χάνει και θα συνεχίσει να χάνει, γιατί έτσι είναι ο σύγχρονος κόσμος και έτσι ζούμε σήμερα. Το σκυλί τρώει σκύλο. Το κλικ τρώει κλικ.

*

Transeat. Η αλληλοφαγωμάρα σίγουρα δεν σημαίνει χώσιμο του κεφαλιού στην άμμο. Δεν σημαίνει απραξία, σημαίνει κυριολεκτικά αφήνω τα πράγματα να ρέουν, σιωπηρά, κι αποδέχομαι. Αποδέχομαι την πιθανότητα ένα ενδεχόμενο κακό, που είναι οποιασδήποτε μέσης σοβαρότητας, να ραγίσει το σύμπαν των βεβαιοτήτων μας ώστε να επιτρέψει ένα πέρασμα. Ο Francesco de Gregori τραγουδάει το transeat, όταν προσεύχεται στο Θείο Βρέφος: «ο πόλεμος είναι τόσο καθαρός όσο μια μικρούλα μικρή πληγή, τόσο μικρή όσο μια νιφάδα χιονιού που αναιρεί  την ασθένεια του θανάτου του κακού, τον κάνει διάρκειας μικρής, να μοιάζει σαν παιχνίδι»

*

Σήμερα, ως νόμιμα παιδιά και κληρονόμοι της κουλτούρας της επιστήμης, θέλουμε, πράγματι, να είμαστε σε θέση να παρατείνουμε το χρόνο μας, να αντιμετωπίσουμε το τέλος του κόσμου, είτε πρόκειται για πανδημίες, είτε για περιβαλλοντικές καταστροφές, τρομακτικές νόσους ή ακόμα και το τέλος από την έλευση του ολέθρου από πολύ μακριά, απ’ το διάστημα. Ας πολλαπλασιάσουμε λοιπόν τους σύγχρονους ήρωες, από τον Flash Gordon ο οποίος θα νικήσει τον μοχθηρό Ming του πλανήτη Mongo που θέλει απλά και μόνο να παίξει με τη Γη πριν εξοντώσει τον πλανήτη μας, όπως ορισμένα παιδιά πυρπολούν τις μυρμηγκοφωλιές, με τον Bruce Willis/Harry S. Stamper που σταματάει έναν μετεωρίτη ή με την Greta που προς το παρόν θα αγωνιστεί για τη σωτηρία του πλανήτη μόνο μέσα από το διαδίκτυο. Ο καθηγητής Burioni είναι από τους πρωταθλητές της επιστήμης. Νέοι γκουρού και ηρωικοί νοσηλευτές, άγγελοι του πεπρωμένου μας, ακούραστα στρατεύματα των χώρων ανάνηψης, είναι οι στρατιώτες του, και πιστεύουμε στους λόγους του και των άλλων όπως οι δικοί του, χωρίς να κατανοούμε συχνά το νόημά τους, αλλά και ποιος άλλος στην αρχαιότητα αντιλαμβανόταν την απόκρυφη γλώσσα των θεοσοφικών; Η πίστη στην επιστήμη μας κάνει να νομίζουμε ε ότι μπορούμε να εξουδετερώσουμε οποιοδήποτε κακό.

*

Αλλά προσοχή: η δική μου δεν είναι δυσπιστία στην επιστήμη. Είμαι απόλυτα ευχαριστημένος με την ιδέα του εμβολιασμού των ανθρώπων, της θεραπείας τους από τις ασθένειες όσο αυτό είναι δυνατόν, του ανθρώπου στο φεγγάρι και της σφαιρικότητας της Γης, με το γεγονός ότι τρώμε άσχημα, εκλύουμε πολλά αέρια που διαπερνούν την ατμόσφαιρα. Επίσης, απολαμβάνω την ιδέα της κβαντικής μηχανικής ως πιθανολογικό αντικείμενο, που δεν απέχει πολύ από την φιλοσοφική πιθανολογία. Το μη αποδεδειγμένο δεν είναι ακόμα προνόμιο μας, ίσως δεν θα είναι ποτέ ή θα είναι εντός ολίγου, όμως είναι στη φύση μας να προσπαθούμε να ρίξουμε φως σε αυτό που δεν γνωρίζουμε. Η επένδυση των πόρων μας ώστε να φτάσουμε εκεί που κανείς δεν έχει πάει πριν. Είναι στη φύση μας να παλεύουμε για την επιβίωση. Το θέμα είναι να διαπιστώσουμε ποια όπλα είναι τα πλέον κατάλληλα για αυτό τον αγώνα. Είμαστε στα χέρια του dictator, του απονεμήθηκε summum imperium, κρατάει τα ηνία και απαιτεί ως θυσία για το κοινό καλό μια νέα «ημέρα της πίστης.» Χρυσάφι στην Πατρίδα!

*Ο Pietro Geranzani είναι Ιταλός ζωγράφος με βρετανική υπηκοότητα.

Πηγή: http://www.pangea.news/apocalisse-virus-pietro-geranzani/

Γιατί διαβάζουμε μυθιστορήματα;

Το ακόλουθο κείμενο του Περουβιανού νομπελίστα συγγραφέα Μάριο Βάργκας Λιόσα είναι απόσπασμα ομιλίας που εκφώνησε στις 7 Ιουνίου 2018 στο Μιλάνο, σε εκδήλωση που οργάνωσε προς τιμήν του το Καθολικό Πανεπιστήμιο της πόλης.

---

Γιατί διαβάζουμε; Η επινόηση και η αφήγηση ιστοριών είναι μια από τις αρχαιότερες παραδόσεις της ανθρωπότητας. Την εφάρμοσαν όλοι οι πολιτισμοί χωρίς εξαιρέσεις. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς γεννήθηκε, αλλά είμαστε σίγουροι ότι οι απαρχές της ταυτίζονται με την ύπαρξη των ανθρώπινων όντων και βέβαια με την επινόηση του λόγου, που μας έδωσε τη δυνατότητα να επικοινωνούμε μεταξύ μας. Γεννιέται από την ανθρώπινη κατάσταση, δηλαδή από εκείνη την παράξενη κατάσταση εξαιτίας της οποίας ζούμε μία μόνο ζωή, αλλά είμαστε ικανοί να φανταζόμαστε άλλες χίλιες. Πιθανόν από την αρχή των καιρών, οι ανθρώπινες υπάρξεις αισθάνθηκαν εγκλωβισμένες στη μοναδική ζωή που είχαν και θέλησαν να ζήσουν και άλλες, να αποδράσουν από εκείνο το κλουβί που είναι η καταδίκη να ζουν μία και μοναδική ζωή, ενώ είναι ικανοί να φαντάζονται και να επιθυμούν άλλες ζωές. Οι πρόγονοί μας, οι πιο πρωτόγονοι, εκείνοι που από πολλές απόψεις ταυτίζονταν ακόμα με τα ζώα, θα βρουν τον τρόπο να ξεφύγουν από αυτόν τον περιορισμό, για να ζήσουν άλλες ζωές.

Ετσι γεννήθηκαν οι ιστορίες, έτσι οι πρόγονοί μας, τη νύχτα γύρω από τη φωτιά, άρχισαν να επινοούν και να αφηγούνται ιστορίες. Και χάρη σε αυτές, να υπερβαίνουν τα όριά τους και να ζουν άλλες ζωές, να ταυτίζονται με τα πρόσωπα και τις περιπέτειες αυτών των ίδιων ιστοριών. Για τους πρόγονούς μας αυτός ήταν ένας τρόπος να ζουν ειρηνικά την ύπαρξή τους. Μιαν ύπαρξη γεμάτη φόβους: του κεραυνού, του δάσους, των κρυμμένων στις φυλλωσιές φιδιών, των άγριων ζώων που μπορούσαν να τους επιτεθούν και να τους σκοτώσουν, τους φόβους για όλα όσα δεν κατανοούσαν. Οι αφηγήσεις τούς έδιναν τη δυνατότητα να φαντάζονται μια πιο ήρεμη ζωή. Η ανθρώπινη πρόοδος, αυτό που αποκαλούμε εκπολιτισμό, γεννήθηκε σίγουρα ξεκινώντας από αυτή τη συνήθεια της αφήγησης επινοημένων ιστοριών, οι οποίες έκαναν τους ανθρώπους όχι μόνο να ονειρεύονται άλλες ζωές και άλλους κόσμους, αλλά και να επιθυμούν να τα μετατρέψουν σε πραγματικότητα.

Αφού είχαν ακούσει εκείνες τις ιστορίες, οι πρόγονοί μας ζούσαν με δυσπιστία την πραγματικότητα που τους περιέβαλλε. Αντιλαμβάνονταν ότι η πραγματική ζωή ήταν μίζερη σε σύγκριση με εκείνη που ήσαν ικανοί να δημιουργούν με τη φαντασία τους. Η αφήγηση τους ωθούσε να αλλάξουν την πραγματική ζωή, να τη μετασχηματίσουν έτσι ώστε να μοιάζει όλο και περισσότερο με τη ζωή που φαντάστηκαν. Γι’ αυτό τον λόγο, νομίζω πως μπορούμε να πούμε ότι εκείνες οι ιστορίες ήσαν κατά κάποιον τρόπο το αρχικό κίνητρο της αλλαγής, της προόδου του πολιτισμού. Οταν εμφανίστηκε η γραφή, οι ιστορίες θα αποκτήσουν σταθερότητα και με αυτό τον τρόπο θα γεννηθούν τα μυθιστορήματα, που είχαν σκοπό να ψυχαγωγούν, να σαγηνεύουν, να μαγεύουν τους αναγνώστες, ακριβώς όπως οι ιστορίες των προγόνων τους επέτρεπαν να αποδράσουν και να ζήσουν άλλες ζωές.

Γι’ αυτό, το μυθιστόρημα, ιδίως αν είναι καλό μυθιστόρημα, μας απελευθερώνει από την περιορισμένη κατάστασή μας, κάνοντάς μας να ζήσουμε με τρόπο βαθύτερο και πλουσιότερο και δείχνοντάς μας ότι ο κόσμος έτσι όπως είναι δεν επαρκεί για να ζήσουμε όλες τις εμπειρίες που θα θέλαμε. Διόλου τυχαία, τα καθεστώτα και οι ιδεολογίες που θέλουν να ελέγχουν, χωρίς να αφήνουν ελευθερία δράσης στα άτομα, προσπαθούσαν πάντα να χαλιναγωγούν, να περιορίζουν ή να απαγορεύουν αυτή την πανάρχαια τέχνη που είναι η επινόηση και η αφήγηση ιστοριών. Εκείνοι που επί τριακόσια χρόνια θα εμποδίζουν να γράφονται και να δημοσιεύονται μυθιστορήματα στην Αμερική, στην ισπανική Αμερική, είχαν αντιληφθεί ότι σε αυτή τη φαινομενικά ακίνδυνη πράξη της επινόησης, της συγγραφής και της αφήγησης ιστοριών ενυπήρχε ο κίνδυνος της ανυπακοής και της εξέγερσης.

Κατά την άποψή μου, οι ιεροεξεταστές κατανόησαν, πριν ακόμα από τους κριτικούς της λογοτεχνίας και τους ίδιους τους συγγραφείς, το βαθύτερο κίνητρο που μας ωθεί να επινοούμε και να αφηγούμαστε ιστορίες. Αυτό το κίνητρο, το επαναλαμβάνω, έγκειται στο να καταδείξουμε ότι η πραγματικότητα δεν είναι ευχάριστη, ότι ο κόσμος έτσι όπως τον βλέπουμε δεν θα καταφέρει ποτέ να μας κάνει να ζήσουμε τις συγκινήσεις που επιθυμούμε. Η δυσαρέσκεια απέναντι στην πραγματικότητα είναι ένα επικίνδυνο συναίσθημα και ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο τα μυθιστορήματα, η ανάγνωση των οποίων μας βοηθάει να κατανοήσουμε ότι αυτό που βλέπουμε είναι πολύ κατώτερο από τις προσδοκίες μας, αποτελούν έναν κίνδυνο για την κοινωνία, ένα κίνδυνο επειδή είναι βαθιά διαποτισμένα από μυθοπλασία, εξωπραγματικά στοιχεία, επιθυμία και αναγκαιότητα ενός καλύτερου κόσμου ή τουλάχιστον ενός κόσμου διαφορετικού από τον υπαρκτό.

Αν εξετάσουμε το μυθιστόρημα από την οπτική των δημοκρατικών κοινωνιών, όλα αυτά φαίνονται γελοία. Πώς μπορεί ένα μυθιστόρημα, που αφηγείται φανταστικές ιστορίες, να αποτελεί απειλή ανυπακοής; Πράγματι, σε μια δημοκρατία αυτό δεν θα έπρεπε να συμβαίνει, δεδομένου ότι η κρίση μπορεί να ασκείται ελεύθερα και υπάρχουν πολύ βαθύτεροι και πιο τεκμηριωμένοι λόγοι για να υιοθετήσουμε μια κριτική θέση απέναντι στην πραγματικότητα. Σε αυτές τις κοινωνίες το μυθιστόρημα δεν είναι τίποτε άλλο από ένα εργαλείο ψυχαγωγίας που μας απομακρύνει από τη σκλαβιά της καθημερινότητας και για μιαν ορισμένη χρονική περίοδο μας κάνει να ζούμε σε μια διαφορετική πραγματικότητα, στο εσωτερικό της οποίας κινούμαστε με μεγαλύτερη ευκολία και, ταυτιζόμενοι με τα πρόσωπα της λογοτεχνικής μυθοπλασίας, κατορθώνουμε να ζήσουμε εξαιρετικές εμπειρίες που δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε στον υπαρκτό κόσμο.

Ας απομακρυνθούμε προς στιγμήν από τον ελεύθερο και δημοκρατικό κόσμο, για να εξετάσουμε αντίθετα τις κοινωνίες που είναι υποταγμένες σε αυταρχικά καθεστώτα, στις οποίες ο πολίτης έχει ένα απολύτως περιορισμένο περιθώριο ελευθερίας. Εκεί θα παρατηρήσουμε αμέσως ότι η μυθοπλασία, εκείνη η μορφή ψυχαγωγίας που είναι τόσο ακίνδυνη στις ελεύθερες χώρες, αποκτά επικίνδυνους τόνους, από τη στιγμή που το μυθιστόρημα τείνει να γίνει εκφραστής αυτού που τα μέσα μαζικής επικοινωνίας δεν μπορούν να πουν, αυτού που οι θεσμοί αποσιωπούν, αυτού που τα κυβερνητικά όργανα αποκρύπτουν.

Ολη αυτή η συγκαλυμμένη και κρυμμένη πραγματικότητα αρχίζει να διαποτίζει τα βιβλία και να εκφράζεται μέσα από αυτά. Γι’ αυτό τον λόγο, τα ολοκληρωτικά καθεστώτα δημιουργούν πολύ αυστηρούς οργανισμούς ελέγχου και λογοκρισίας, αλλά, παρά την ακραία αυστηρότητα και τη διαρκή επιτήρηση της καλλιτεχνικής δημιουργίας, υπάρχει πάντα ένα κριτικό στοιχείο που κατορθώνει να αναδυθεί και που συμβάλλει στην τροφοδοσία και παρακίνηση του πνεύματος εξέγερσης, το οποίο, κατά τη γνώμη μου, είναι παρόν σε όλες τις μυθοπλασίες, κυρίως στις μεγάλες μυθοπλασίες. Ακόμα και αν αυτός ήταν ο μόνος λόγος, θα ήταν εξαιρετικά σημαντικό να συνεχίζουμε να ενθαρρύνουμε την ανάγνωση. Υπάρχουν ωστόσο και άλλοι λόγοι για να διατηρούμε ζωντανό το κίνητρο για ανάγνωση και να το διαδίδουμε όσο το δυνατόν περισσότερο στο εσωτερικό μιας κοινωνίας. […]       www.efsyn.gr