Η Εκπαίδευση, τα Ελευθέρια Επαγγέλματα, και ένας Άθλιος Συμβιβασμός

Η Εκπαίδευση, τα Ελευθέρια Επαγγέλματα, και ένας Άθλιος Συμβιβασμός

Αναρτήθηκε από Traverso Rossa

Διαδήλωση πανηγυρισμού
για την επιτυχή ολοκλήρωση
της εκστρατείας αλφαβητισμού
στην Κούβα, 1961.
Οι διαδηλωτές κρατούν
γιγαντιαία μολύβια.

του James Robb

 

Το αρχαιότερο επάγγελμα στον κόσμο είναι – παρά τη γνωστή λαϊκή ρήση – αυτό του γραφέα. Ο γραφέας εμφανίστηκε στην αρχαιότητα μαζί με τη γραπτή γλώσσα και τους αριθμούς, καθώς η ανάγνωση, η γραφή και η καταμέτρηση είχαν τέτοιες δύσκολες και απαιτούσαν περίπλοκες δεξιότητες, ώστε χρειαζόταν μια ολόκληρη ζωή αφιερωμένη στη μάθηση για να τις κατέχεις . Προφανώς, δεν μπορούσαν όλα τα μέλη της κοινωνίας να περνούν τη ζωή τους με τέτοιες απασχολήσεις - κάποιος έπρεπε ακόμα να κάνει την συγκομιδή των καλλιεργειών, και το άρμεγμα των αγελάδων - και έτσι οι μορφωμένοι γραφείς απέσπασαν μια ξεχωριστή θέση στην εξελισσόμενη κοινωνική ιεραρχία.
 

Οι επαγγελματίες γραφείς, απαλλασσόμενοι από την υποχρέωση για χειρωνακτική εργασία, βρέθηκαν στην πλεονεκτική θέση της αυθεντίας επί του γραπτού λόγου και του μονοπωλίου της, ώστε διαφύλαξαν σθεναρά τις πύλες του επαγγέλματός τους. Ως θεματοφύλακες και ερμηνευτές των νόμων και της γραπτής γνώσης, από όπου εξαρτάται η μοίρα της κοινωνίας, οι γραφείς που μιλούσαν με βασιλιάδες και γαιοκτήμονες τραβήχτηκαν με το μέρος τους, και, αν κρίνουμε από τη Βίβλο, έπεσαν στην πιο βαθιά απέχθεια του παραγωγικού πληθυσμού. (Σύμφωνα με τον Κάουτσκι , ήταν επίσης έμπειροι παραχαράκτες .)

Καλό είναι να το θυμόμαστε αυτό όταν εξετάζουμε τη σημερινή θέση της εκπαίδευσης. Ο Πολιτισμός -.το άθροισμα της ανθρώπινης γνώσης, μάθησης, και κοινής πρακτικής-. είναι τόσο παλιός όσο η ίδια η ανθρωπότητα. Η Εκπαίδευση, από την άλλη πλευρά, ξεκίνησε μόνο με την ταξική κοινωνία, πριν από περίπου δέκα χιλιάδες χρόνια, όταν η παραγωγικότητα της εργασίας αναπτύχθηκε σε τέτοιο σημείο ώστε να μπορεί να στηρίξει μη παραγωγικές τάξεις, και η ισότητα στη φτώχεια, χαρακτηριστικό του πρωτόγονου κομμουνισμού, έφτασε στο τέλος της.



Η εκπαίδευση είναι, από την αυγή της ταξικής κοινωνίας, άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανάπτυξη και τη συντήρηση των λεγόμενων ελευθερίων επαγγελμάτων, των λογίων ειδικών. Πολλά από τα σημερινά ελευθέρια επαγγέλματα έχουν μια αξιοσημείωτη σταθερότητα για χιλιάδες χρόνια - οι γιατροί, οι δάσκαλοι, οι δικηγόροι, οι ιερείς, οι λογιστές, και οι στρατιωτικοί αξιωματούχοι. Το περιεχόμενο των γνώσεών τους έχει αλλάξει με την ανάπτυξη της τεχνολογίας (λιγότερο πάντως για το ιερατείο), αλλά οι κοινωνικοί ρόλοι που επιτελούν είναι ουσιωδώς αμετάβλητοι.


Τα ελευθέρια επαγγέλματα διαφέρουν από τα ειδικευμένα τεχνικά επιτηδεύματα , όχι μόνο ως προς το βαθμό των προνομίων τους, αλλά και κατά το γεγονός ότι δεν επιτελούν καμία παραγωγική εργασία. Αυτό δεν σημαίνει ότι αποτελούν άχρηστα παράσιτα για την κοινωνία, απεναντίας. Αν επρόκειτο για κάτι τέτοιο, θα είχαν εξαφανιστεί αιώνες πριν. Τη γνώση που ενσωματώνουν την χρειάζεται το σύνολο της κοινωνίας˙ είναι απαραίτητοι - ή τουλάχιστον, ήταν μέχρι τώρα.


Τα ελευθέρια επαγγέλματα ήταν ανέκαθεν αποκλειστικά. Η βάση της αυθεντίας και των προνομίων τους ήταν πάντα το ότι κρατούν για τον εαυτό τους γνώση, που η υπόλοιπη κοινωνία χρειάζεται και στερείται. Δομούν συστήματα ρύθμισης για να εξασφαλίσουν ότι οι γνώσεις και οι ικανότητές τους παρέχονται πάντοτε εν ελλείψει . Τα εκπαιδευτικά συστήματα εξυπηρετώντας την ταξική κοινωνία έχουν χτιστεί γύρω από αυτή τη λειτουργία: εκπαίδευση για λίγους προνομιούχους, όχι εκπαίδευση για τη μεγάλη πλειοψηφία. Ακόμα μέχρι σήμερα η λειτουργία της εκπαίδευσης στην ταξική κοινωνία είναι ο διαχωρισμός του πληθυσμού σε ένα μικρό στρώμα σκεπτόμενων που δεν εργάζονται, και σε μια ευρύτερη μάζα εργαζομένων που δεν σκέφτεται.



Σήμερα, βέβαια, η πρόσβαση στην εκπαίδευση δεν είναι τόσο αποκλεισμένη, όπως ήταν κάποτε. Ως συνέπεια τόσο των τεχνολογικών εξελίξεων όσο και της ταξικής πάλης, έχουν πρόσβαση στη μάθηση ευρύτερα κοινωνικά στρώματα από ό,τι κατά την αρχαιότητα. Με την εφεύρεση της τυπογραφίας και την ευρύτερη λαϊκή πρόσβαση στο γραπτό λόγο, το ελευθέριο επάγγελμα του γραφέα, που είχε βέβαια ήδη εν μέρει συγχωνευθεί με τους δικηγόρους και το ιερατείο, εξαφανίστηκε. Τέτοιες τεχνολογικές εξελίξεις συνεχίζουν να διαβρώνουν το μονοπώλιο της γνώσης στο οποίο στηρίζονται τα ελευθέρια επαγγέλματα. Απολαμβάνω να τσιγκλίζω το γιατρό μου, λέγοντάς του ότι έχω ήδη ψάξει τα συμπτώματα μου στο διαδίκτυο, και ξέρω τι τα προκαλεί. Αν θέλω πραγματικά να τον εξοργίσω του λέω ποιο ακριβώς φάρμακο θέλω να συνταγογραφήσει.

Η μεγαλύτερη διεύρυνση της πρόσβασης στην εκπαίδευση συνέβη κατά τα τελευταία εκατό χρόνια, όχι από την τεχνολογική πρόοδο per se, αλλά ως αποτέλεσμα της πάλης της εργατικής τάξης. Στα μέσα του δέκατου ένατου αιώνα, το Κομμουνιστικό Μανιφέστο έγραψε στο λάβαρό του το δικαίωμα στη δωρεάν εκπαίδευση για όλα τα παιδιά σε δημόσια σχολεία. Εκπαίδευση που χρειάζεται τόσο να είναι ελεύθερη, για να ξεπεραστεί το κύριο μέσο αποκλεισμού, το απαγορευτικό κόστος αγοράς της εκπαίδευσης, όσο και υποχρεωτική, διότι αλλιώς οι οικονομικοί νόμοι της καπιταλιστικής κοινωνίας θα μπορούσαν να λειτουργήσουν έτσι ώστε ακριβώς να εξασφαλίσουν τον αποκλεισμό των παιδιών των εργατών.



Ο αγώνας της εργατικής τάξης για δωρεάν εκπαίδευση για όλους ήταν μέρος μιας πολύ μεγαλύτερης πάλης για την πλήρη χειραφέτηση της τάξης. Με το άνοιγμα της εκπαίδευσης σε όλους, η εργατική τάξη στόχευσε να καταργήσει το μονοπώλιο στη μάθηση που κατείχε η άρχουσα τάξη και οι «επαγγελματίες» αυλικοί της, και για να σπάσει περαιτέρω το διαχωρισμό της πνευματικής από την χειρωνακτική εργασία, τον οποίο ο Τρότσκι αποκαλεί την κύρια κατάρα της καπιταλιστικής κοινωνίας, και ο οποίος παραλύει εξίσου τη δημιουργικότητα των εργαζομένων και των μη εργαζομένων.
Αυτό που στην πραγματικότητα κερδήθηκε τα επόμενα 150 χρόνια υπολείπονταν κατά πολύ του στόχου της χειραφέτησης. Τα μεγαλύτερα οφέλη επιτεύχθηκαν εκεί όπου οι επαναστατικοί αγώνες προχώρησαν βαθύτερα: τα κέρδη σε μαζικό αλφαβητισμό επιτεύχθηκαν με τη ρωσική επανάσταση του 1917, την κινεζική επανάσταση του 1949, και με το λαμπρό παράδειγμα της κουβανικής επανάστασης του 1959. Σε μικρότερο βαθμό, κέρδη αλφαβητισμού επίσης καταγράφηκαν από τους αντι-αποικιακούς αγώνες σε όλη την Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική.


Αλλού, οι αγώνες της εργατικής τάξης σε όλο το δέκατο ένατο και τον εικοστό αιώνα (και το φάντασμα της Ρωσικής επανάστασης) πέτυχαν να αποσπάσουν από την άρχουσα τάξη ένα συμβιβασμό: ιδρύθηκαν δημόσια σχολεία, χρηματοδοτούμενα από το κράτος στη μία ή την άλλη μορφή, σε όλες τις ιμπεριαλιστικές χώρες - αν και κάτω από παραχωρήσεις, με κάθε τρόπο, προς τα θρησκευτικά ιδρύματα. Η δωρεάν, υποχρεωτική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά, κερδήθηκε πάντως περισσότερο ή λιγότερο. Οι πύλες των πανεπιστημίων άνοιξαν επίσης λίγο περισσότερο, αλλά η τριτοβάθμια εκπαίδευση παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αποκλειστική (με την μερική εξαίρεση της Κούβας).
 

Με λίγα λόγια, η πρόσβαση στην εκπαίδευση διευρύνθηκε σημαντικά, αλλά ο ταξικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης συνεχίστηκε. Τα ελευθέρια επαγγέλματα κράτησαν τα εδάφη τους, με ελαφρώς μειωμένα προνόμια. Ο διαχωρισμός της πνευματικής από τη χειρωνακτική εργασία συνέχισε να διευρύνεται. Αντί να στραφεί ενάντια στα θεμέλια της ταξικής κοινωνίας, η «εκπαίδευση για όλους» περιορίστηκε σε μια μικρή αλλαγή˙ σε μια οδό διαφυγής από τις γραμμές της εργατικής τάξης για λίγους τυχερούς, τίποτα περισσότερο.
 

Με την επιταχυνόμενη παρακμή της καπιταλιστικής κοινωνίας σε αυτόν τον αιώνα, αυτός ο συμβιβασμός, όπως και οι άλλοι μεγάλοι συμβιβασμοί που σημάδεψαν το δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα - ο Ψυχρός Πόλεμος, η κοινωνική ασφάλιση, η επιδοτούμενη ιατρική περίθαλψη και στέγαση - εξεμέτρησε πια τη χρησιμότητά του και για στις δύο πλευρές. Η δημόσια εκπαίδευση είναι πλέον υπό διαρκή επίθεση, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι επιθέσεις είναι φτάνουν επίσης και στη Νέα Ζηλανδία.



Η επίθεση έχει ήδη περάσει από διάφορες φάσεις διεθνώς, με διαφορετικούς ρυθμούς σε διάφορες χώρες.
 

Τα σχολεία έχουν γίνει ολοένα και πιο υποχρεωτικά και ολοένα λιγότερο δωρεάν. Σε ένα σχολείο της Αγγλίας όπου δίδαξα, είχε συρματοπλέγματα σε όλη την περίμετρο, που δεν βρισκόταν εκεί για να κρατήσουν τους εισβολείς. Εκείνοι οι γονείς που κατά κανόνα δεν κατάφερναν να επιβάλουν στα παιδιά τους να παρακολουθούν τα μαθήματα, διώχθηκαν δικαστικά. Στην αρχή κάθε σχολικού έτους στη Νέα Ζηλανδία εγείρονται συζητήσεις για «δωρεάν» σχολεία που ταπεινώνουν ή αρνούνται την πλήρη συμμετοχή μαθητών που δεν έχουν πληρώσει την απαιτούμενη «δωρεά».
Σε διάφορες μορφές, έχει συσταθεί μια ελεύθερη αγορά ανταγωνιστικών σχολείων, που απαιτεί τα σχολεία να αφιερώσουν το λιγοστό τους χρόνο και τους λιγοστούς τους πόρους για την εμπορική τους προώθηση, για να κλέψουν μαθητές από γειτονικά σχολεία, και για να φουσκώσουν τις στατιστικές των ακαδημαϊκών τους επιτευγμάτων. Νικητές και ηττημένοι σε αυτό τον ανταγωνισμό καθορίζονται όλο και περισσότερο από τις επιδόσεις στις νέες επιβεβλημένες από την κυβέρνηση συνταγές τυποποιημένων εξετάσεων. Η συνέπεια αυτού είναι μια ασφυκτική συρρίκνωση του προγράμματος σπουδών στον εγγραμματισμό και στα μαθηματικά, επειδή μόνο αυτοί οι τομείς μάθησης ελέγχονται στις εξετάσεις, καθώς και μια τεράστια ανακατανομή του χρόνου μάθησης των μαθητών προς την «προετοιμασία για τις εξετάσεις». Το καταπιεστικό καθεστώς των εξετάσεων έχει φτάσει σε τέτοια δυσθεώρητα ύψη στις ΗΠΑ ώστε πολλοί το αποκαλούν μια μορφή παιδικής κακοποίησης.
 

Τα πανεπιστήμια έχουν μετατραπεί σε βιομηχανίες υπηρεσιών, με την αύξηση των εγγραφών, σαρώνοντας δίδακτρα και πουλώντας διπλώματα και πτυχία. Ενώ στο παρελθόν αυτά τα πτυχία παρείχαν εξασφαλισμένη είσοδο σε ένα επάγγελμα, η ίδια η επέκταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το κατέστησε αυτό αδύνατο, και έτσι τα πτυχία και οι τίτλοι που διατίθενται στην αγορά έχουν γίνει κομμάτια χαρτιού άκρως αμφιβόλου αξίας. Οι «Βραδιές καριέρας» σε γυμνάσια αυτές τις μέρες μοιάζουν με εμποροπανηγύρεις, όπου δεσπόζουν οι πωλητές από τα πανεπιστήμια (καθώς και μια πληθώρα ανταγωνιστικών επιχειρήσεων που αυτοαποκαλούνται «πάροχοι τριτοβάθμιας») που μαζεύουν ανυπόμονα πελάτες - χωρίς ίχνος μελλοντικού εργοδότη εν όψει, κι ας αφήσουμε κατά μέρος την «καριέρα».
 

Το επάγγελμα που βρίσκεται στο κέντρο της εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, δέχεται το ίδιο επίθεση, και εξωθείται προς τα κάτω, στο επίπεδο των εργατών. Οι εκπαιδευτικοί, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν εξαναγκαστεί στις πιο ταπεινωτικές μορφές ανταγωνισμού μεταξύ τους, καθώς οι μισθοί τους και η εργασιακή τους ασφάλεια βασίζονται στις επιδόσεις των μαθητών τους στις εξετάσεις. Οι πανεπιστημιακοί όπως και οι εκπαιδευτικοί του σχολείου υποφέρουν όλο και περισσότερο από την ίδια ιδιοτροπία και ανασφάλεια της ορισμένου χρόνου απασχόλησης ως απλοί εργάτες.
 

Η τρέχουσα φάση που ξεδιπλώνεται είναι η ιδιωτικοποίηση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πενόμενα, υποστελεχωμένα και γραφειοκρατικά στραγγαλισμένα δημόσια σχολεία στις ΗΠΑ αίφνης βλέπουν μέρος των εγκαταστάσεών τους να παραδίνονται σε γενναιόδωρα προικισμένες, μη εποπτευόμενες, χρηματοδοτούμενες από το κράτος κερδοσκοπικές επιχειρήσεις τα λεγόμενα Charter Schools, τα οποία πρέπει να ανταγωνιστούν. Το ίδιο πράγμα ακούει στο όνομα academy schools στο Ηνωμένο Βασίλειο και partneship schools στη Νέα Ζηλανδία.. Όσο ανοίγουν charter school, τόσο κλείνουν δημόσια σχολεία.
 

Και οι καπιταλιστές των Charter School δεν είναι οι μόνοι επιχειρηματίες που ρίχνουν το άπληστο βλέμμα τους στα κρατικά κονδύλια που διατίθενται για την εκπαίδευση. Κατασκευαστές υπολογιστών, εταιρίες λογισμικού, εκδότες βιβλίων, έμποροι προσωπικών δεδομένων των μαθητών και άλλοι, συνωστίζονται για να προωθήσουν τα κερδοσκοπικά τους συμφέροντα μέσω των μεταρρυθμίσεων της εκπαίδευσης, ως προμηθευτές του «ενός tablet για κάθε μαθητή», ως εκδότες των τυποποιημένων εξετάσεων, ή του λογισμικό που απαιτείται για τη διαχείριση αυτών των εξετάσεων. Βλέπουν μια μεγάλη αγελάδα μετρητών που χρειάζεται άρμεγμα.
 

Μερικοί έντιμοι εκπαιδευτικοί έχουν ρητά εκφραστεί εναντίον της διάλυσης της δημόσιας εκπαίδευσης, παρουσιάζοντας σαφείς αποδείξεις για τη ζημία που αυτές οι «μεταρρυθμίσεις» προκαλούν στα παιδιά, ξεμπροστιάζοντας τις πολιτικές δικαιολογίες και τις επιλεκτικές «αποδείξεις» που χρησιμοποιούνται για την υποστήριξή τους. Μια τέτοια φωνή είναι εκείνη της Diane Ravitch, της οποίας το πρόσφατο βιβλίο Reign of Error και το συναφές του blog έχουν γίνει πόλος αντιπολίτευσης στις εκπαιδευτικές «μεταρρυθμίσεις» στις ΗΠΑ. Η Ravitch είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση: ήταν κάποτε μια υψηλόβαθμη αξιωματούχος στη διοίκηση της εκπαίδευσης στην κυβέρνηση Ρέιγκαν, και πρώιμη υπέρμαχος των μεταρρυθμίσεων αυτών. Χρειάστηκε να υποβληθεί σε μια βαθιά εσωτερική πάλη για να σχηματίσει τις τωρινές της πεποιθήσεις, για να μην αναφέρουμε τη ρήξη με φίλους και συναδέλφους από το παρελθόν της. Το βιβλίο της κομίζει, κατά συνέπεια, μια ισχυρή πεποίθηση.
Η καλύτερη κριτική της γλώσσας και των πολιτικών δικαιολογήσεων αυτής της επίθεσης, στο πλαίσιο της Νέας Ζηλανδίας που έχω διαβάσει είναι αυτό το blog από την Jolisa Gracewood.
 

Η γενική γραμμή αυτών των κριτικών είναι ότι σε αντίθεση με την προπαγάνδα των «μεταρρυθμιστών» της εκπαίδευσης, που εμπορεύεται τον πανικό ισχυριζόμενη ότι υπάρχει κρίση στον τομέα της εκπαίδευσης, τα σχολεία στην πραγματικότητα κάνουν καλύτερη δουλειά από ποτέ, και οι «μεταρρυθμίσεις» πρόκειται μόνο να προκαλέσουν ζημιά σε αυτό κατά βάση υγιές σύστημα. Η Diane Ravitch υποστηρίζει με πολύ πειστικό τρόπο αυτή τη θέση, επειδή υπάρχει στις ΗΠΑ ένα ασυνήθιστα αντικειμενικό μέτρο το οποίο έχει απεικονίσει τις επιδόσεις των μαθητών σε ένα πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, και είναι σχετικά ανεπηρέαστο από την «αποβλάκωση» των προτύπων, τη μεροληπτική επιλογή, και άλλους παράγοντες που καθιστούν τόσο αμφιλεγόμενα τα περισσότερα εκπαιδευτικά δεδομένα. Όχι μόνο ο μέσος όρος των επιδόσεων των μαθητών έχει ανέβει για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά υπήρξε επίσης ουσιαστική πρόοδος, πιο πρόσφατα, στη μείωση των φυλετικών ανισοτήτων του παρελθόντος.
 

Ωστόσο, η υπεράσπιση του συμβιβασμού του εικοστού αιώνα δεν είναι μια ισχυρή θέση. Υπάρχει μια κρίση στην εκπαίδευση. Δεν είναι τόσο μια κρίση εκείνου το οποίο κάνουν τα σχολεία, αλλά μια κρίση της ταξικής κοινωνίας την οποία υπηρετεί το εκπαιδευτικό σύστημα. Η καπιταλιστική τάξη δεν είχε ποτέ καμία ανάγκη για καθολική εκπαίδευση. Με κέρδη τους υπό πίεση, και τώρα που οι οργανώσεις της εργατικής τάξης έχουν απωθηθεί και οπισθοχωρήσει αρκετά, δεν βλέπουν κανένα λόγο για να συνεχίσουν να ξοδεύουν χρήματα για την καθολική εκπαίδευση. Έχουν με σαφήνεια επισημάνει ότι στο εξής, θα εξασφαλίσουν ότι τα δικά τους παιδιά θα λαμβάνουν μια εκπαίδευση, μαζί και τα παιδιά οποιουδήποτε άλλου αντέχει να πληρώσει, και αυτό είναι όλο.
Τα ελευθέρια επαγγέλματα, συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών, θα είναι ανίσχυρα να προβάλουν οποιαδήποτε σοβαρή αντίσταση σε αυτή την επίθεση στη δημόσια εκπαίδευση, επειδή το είδος της εκπαίδευσης που υπερασπίζονται, και πάνω στην οποία στηρίζονται τα επαγγέλματά τους, είναι ακριβώς η ταξική εκπαίδευση που αποκλείει τη συντριπτική πλειοψηφία των εργατών. Έτσι, όταν δημαγωγικά οι «μεταρρυθμιστές» της εκπαίδευσης ισχυρίζονται, ότι «τα σχολεία κάνουν τα παιδιά σας να αποτυγχάνουν. Κάτι πρέπει να γίνει!» και οι υπερασπιστές της δημόσιας εκπαίδευσης απαντούν, «Όχι, τα σχολεία τα πάνε μια χαρά», είναι οι μεταρρυθμιστές εκείνοι που τείνουν να αποκτούν ακροατήριο μέσα στην εργατική τάξη. Επειδή όσο καλύτερα κι αν είναι τα σχολεία που έχουμε - και αποδέχομαι τις αποδείξεις της Diane Ravitch στο σημείο αυτό – το αστικό εκπαιδευτικό σύστημα πράγματι οδηγεί στην αποτυχία την εργατική τάξη και το ίδιο έκανε πάντα.
Η εργατική τάξη εξακολουθεί να απορροφά αυτό το τεράστιο πλήγμα στην εκπαίδευση. Η φωνή της δεν έχει ακόμη ακουστεί σε αυτή τη συζήτηση. Όταν παρεμβαίνει στον αγώνα για την εκπαίδευση, δεν το κάνει για να υπερασπιστεί τα διεφθαρμένα πανεπιστήμια, ή τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων τους, ούτε θα το κάνει για να προσπαθήσει να μπαλώσει τον άθλιο συμβιβασμό του εικοστού αιώνα. 

Θα είναι ένας αγώνας για την επανίδρυση της εκπαίδευσης για όλους, ας είναι σίγουρο, αλλά θα είναι επίσης ένας αγώνας για την ανατροπή της ταξικής κοινωνίας και του όλου εκπαιδευτικού συστήματος, που ενισχύει αυτή την κοινωνία. Θα αγωνιστεί για μία δια βίου εκπαίδευση, και για το συνδυασμό της εκπαίδευσης με τη βιομηχανική παραγωγή (το άλλο μεγάλο μέτρο του Κομμουνιστικού Μανιφέστου, αλλά σχεδόν ξεχασμένο -. αν εξαιρέσει κανείς τις τερατώδεις καρικατούρες που επέβαλαν τα σταλινικά καθεστώτα του περασμένου αιώνα) Όταν η εργατική τάξη μπει στον αγώνα πάνω σε αυτές τις γραμμές, είναι σίγουρο στοίχημα ότι οι καλύτεροι εκπαιδευτικοί και άλλοι ελευθεροεπαγγελματίες θα αγωνίζονται στο πλευρό της. http://red-traverso.blogspot.gr/2014/03/blog-post_29.html