Διαδρομή Με θέα τον Όλυμπο
12/10/2008
Α. Ζούκας
|
Κρανιά Ελασσόνας, Λουτρό, ?κρη, Τσαπουρνιά, Φαρμάκη, Γιαννωτά
Στη διαδρομή μας θα περιηγηθούμε στα Δημοτικά Διαμερίσματα του Δήμου Αντιχασίων (Κρανιά Ελασσόνας, Λουτρό, ?κρη) και στα Δημοτικά Διαμερίσματα και Οικισμούς του Δήμου Σαρανταπόρου (Λυκούδι, Γεράνεια, Σαραντάπορο, ?ζωρος, Μηλέα, Τσαπουρνιά, Φαρμάκη, Γιαννωτά) και τις Κοινότητες με τους οικισμούς τους. Η Κρανιά στις Α. παρυφές των Καμβουνίων, ζωντανή πόλη με καταστήματα, ευρύχωρα καφενεία και ταβέρνες, ζωογονεί τον απομακρυσμένο Δήμο Αντιχασίων. Τα χωριά της διαδρομής είναι κάπως απομονωμένα και μεγάλο ποσοστό των κατοίκων τους έχει μεταναστεύσει σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Ξακουστή η μάχη του Σαρανταπόρου, η σπουδαιότητα της οποίας προβάλλεται στο ομώνυμο Μουσείο Μάχης.
«Ξύπνα περδικομάτα μου και ήρθα στη γειτονιά σου
χρυσά πλεξούδια σου ?φερα, να πλέξεις στα μαλλιά σου...»
(δημοτικό τραγούδι)
Ξεκινάμε την περιήγησή μας από την Κρανιά (παλιότερη ονομασία Ξηροκρανιά), έδρα του Δήμου Αντιχασίων κοντά στα όρια με το Νομό Γρεβενών. Απέχει μόλις 30 χλμ. από την Ελασσόνα και 75 χλμ. από τη Λάρισα. Οι 3.000 μόνιμοι κάτοικοι προέρχονται από παλιότερους οικισμούς της ευρύτερης περιοχής και επιδίδονται στην κτηνοτροφία, γεωργία, μελισσοκομία και σε ελεύθερα επαγγέλματα. Η παλιότερη ονομασία προήλθε από την ιδιαιτερότητα του γυμνού εδάφους με τα πουρνάρια και τον περιορισμένο αριθμό δέντρων, που περιβάλλει το χωριό. Το χωριό ακολούθησε τη μοίρα των υπολοίπων της περιοχής και καταστράφηκε από τους Γερμανούς το 1943. Θαυμάσια θέα προς τον Αλιάκμονα μπορούμε να απολαύσουμε από την κορυφή «Σουβλόπετρα» (υψ. 989 μ.). Μπορεί κανείς επίσης να γνωρίσει την περιπέτεια δοκιμάζοντας την αντοχή του σε περιηγήσης και εξερευνήσης σε παρθένα μέρη (φαράγγι της Χράπας, Οξυά).
5 μόλις χλμ. μετά την Κρανιά επισκεπτόμαστε το Λουτρό του Δήμου Αντιχασίων, χτισμένο σε υψ. 740 μ. Το χωριό εμφανίζεται δυναμικά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ως έδρα κλεφτών και αρματολών. Απέχει από την Ελασσόνα 40 χλμ. και από τη Λάρισα 80 χλμ. Κατοικείται από 1.000 άτομα, τα οποία εξασφαλίζουν το εισόδημά τους από την κτηνοτροφία, τη γεωργία, τη μελισσοκομία και εποχικές εργασίες ανά την Ελλάδα. Επίσης, υπάρχουν κάποιοι που εργάζονται στις δύο βιοτεχνίες κατασκευής κουφωμάτων. Τα σπαράγματα παλαιοχριστιανικής εποχής που βρέθηκαν στο χωριό χρονολογούνται στον 6ο αι. Το χωριό γιορτάζει στις 26/7 της Αγ. Παρασκευής, με πλούσια μουσικοχορευτικά δρώμενα και εορταστική ατμόσφαιρα. Επικρατούν τα δημοτικά τραγούδια, που αναφέρονται στον Θύμιο Βλαχάβα και το Νικοτσάρα, που οι κάτοικοι τούς θεωρούν ντόπιους ήρωες. Φημισμένη στην ευρύτερη περιοχή είναι η δημοτική ορχήστρα, που πλαισιώνεται από τους μουσικούς Παπακώστα, Γαλάνη, Καλύβα και Κουτσογιάννη, ενώ αγαπημένοι χοροί των κατοίκων είναι το μπεράτι, το ξεμοναχιάρικο (ποιμενικός χορός) και άλλοι. Πηγή ζωής για την περιοχή αποτελούν τα γύρω ελατοδάση. Ιδανική για περίπατο είναι η κορυφή «Κανατσιόλα» με την ωραία θέα. Ενδιαφέρουσες εξίσου είναι οι εκκλησίες του χωριού: του Αγ. Νικολάου, που ανεγέρθηκε στα 1820 και ανακαινίστηκε στα 1980 και το ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής. Στο Λουτρό δραστηριοποιείται Μορφωτικός Σύλλογος, που αναλαμβάνει τις εκδηλώσεις με τη συμμετοχή του χορευτικού του συγκροτήματος.
Ανηφορίζοντας φτάνουμε στη ?κρη (παλιότερη ονομασία Μπισιρτσιά) του ίδιου Δήμου. Όπως φανερώνει και το όνομα, πρόκειται για ακραίο γεωργοκτηνοτροφικό χωριό της επαρχίας προς την περιοχή των Σερβίων Κοζάνης. Κατά την Τουρκοκρατία χρησίμευσε ως κρησφύγετο κλεφτών και αρματολών και αργότερα ως έδρα των ληστών. Στην Κατοχή πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς (1943). Η ?κρη είναι χτισμένη σε υψ. 950 μ., απέχει από την Ελασσόνα 46 χλμ. και από τη Λάρισα 86 χλμ. Οι 250 μόνιμοι κάτοικοί της -300 το καλοκαίρι- επιδίδονται σε γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες, ενώ πολλοί έχουν μεταναστεύσει στην Ευρώπη. Στα ρέματα «Τσαΐρια» και Αγ. Γεωργίου μπορεί κάποιος να δροσιστεί και να απολαύσει την υπέροχης ομορφιάς παρθένα φύση, όπως και στην ανακαινισμένη βρύση Κρυονέρι. Η κορυφή «Αμάρμπεης» (1.450 μ.) συμπληρώνει επάξια την εικόνα του χωριού. Στη γύρω περιοχή δεσπόζει δάσος κατάφυτο με βελανιδιές. Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο αποτελεί η εκκλησία του Αποστόλου Ιακώβ, χτισμένη στα 1958 . Μπορεί κάποιος να γνωρίσει από κοντά το μεγάλο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου με τις πλούσιες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις και τους αυτοδίδακτους οργανοπαίχτες, που κατάγονται από την περιοχή. Στο χωριό αναβιώνουν επίσης τοπικά έθιμα.
«Πέρα σι κείνου του βουνί, πέρα σι κειν? τη ράχη
Χατζηγιαννάκη-μου,
καπνός κι αντάρα έβγινι, καπνός κι αντάρα βγαίνει.
Κουνιαρουχώρια καίγουντι, οι Χριστιανοί τα καίνι.
Κουνιαρουπούλις φώναζαν μαζί μι τους Κουνιάρους.
- Πιδιά δεν είστι Χριστιανοί κι λαδουβαφτισμένοι;
Ιμείς αντάμα ζήσαμι, αντάμα τρανιψάμι.»
(δημοτικό τραγούδι)
«Ήρθι Τιτράδη θλιβιρή, Τιτράδη πικραμένη,
οι Γιρμανοί μας κύκλουσαν τρουύρου στου χουριό-μας.
Μαζών? ν γυναίκις μι πιδιά, μαζώνουν κι τους άντρις.
Τα πυρουβόλα έστησαν σιμά απάν? στου Μέγα.
...Βάνουν τους νιούς μι τη σειρά, βάνουν και τους λιβέντες.
Μπρουστά πααίν΄ ο πρόιδρος, στη μέση ο αφέντης.
Βγήκαν παρέκι απ΄ του χουριό κι φτάνουν στου Μιλίσσι
κι στήσαν τα πυρόβουλα, σκουτώσαν τους λιβέντις.
μωρ? Νικολάκη-μου.»
(δημοτικό τραγούδι για την εκτέλεση από τους Γερμανούς)
Συνεχίζουμε με μια επίσκεψη στο χωριό της Τσαπουρνιάς, γεωργοκτηνοτροφικό οικισμό, σκαρφαλωμένο σε 920 μ. υψ. στις πλαγιές του Αμάρμπεη. Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό ιδρύθηκε από τον ξακουστό κλεφταρματολό Κώστα Ζήδρο μετά την καταστροφή της Τσαμπουρνιάς Γρεβενών. Ο οικισμός στις αρχές του 19ου αι. υπήρξε τσιφλίκι της Μονής Ολυμπιώτισσας. Ανήκει στο Δήμο Σαρανταπόρου, απέχει 30 χλμ. από την Ελασσόνα, 70 χλμ. από την Λάρισα και βρίσκεται σε ιδανική τοποθεσία -πραγματικό μπαλκόνι- με θέα προς Όλυμπο, Καμβούνια και Χάσια. Πηγή ζωής για την περιοχή είναι το προσπελάσιμο αρχαίο δάσος της Περραιβικής Δωδώνης στο όρος Αμάρμπεη με βελανιδιές και κέδρους, που συμπληρώνει επάξια το φυσικό κάλλος του τόπου. Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η Τσαπουρνιά πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο με αναβίωση εθίμων, συνοδεία κλεφταρματολίτικων τραγουδιών, εκδηλώσεις σε ανοιχτό χώρο, λαϊκές ορχήστρες και χορευτικά συγκροτήματα.
Ο οικισμός Φαρμάκη της Τσαπουρνιάς είναι χτισμένος σε υψ. 670 μ. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η θεσσαλική Δωδώνη πρέπει να αναζητηθεί σ' αυτήν την περιοχή. Είναι ο πρώτος οικισμός, που καταγράφηκε στους κώδικες της Μονής Ολυμπιώτισσας. Στην Κατοχή κάηκε από τους Γερμανούς για την αντιστασιακή δράση των κατοίκων. Κατά μία άποψη, η προέλευση του ονόματος του χωριού συνδέεται με τον κλεφταρματολό Ιωάννη Φαρμάκη. Απέχει 23 χλμ. από την Ελασσόνα, 63 χλμ. από την Λάρισα και οι 250 μόνιμοι κάτοικοι επιδίδονται σε γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες. Ο περιηγητής αποζημιώνεται από την επίσκεψή του στις κρύες πηγές και βρύσες της Δωδώνης (1.400 μ.), στο όρος Αμάρμπεης (Δυσχείμερη Δωδώνη), και σ? αυτές της «θεάς της Αφροδίτης» (1.000 μ.), τα νερά των οποίων ενώνονται με τον Τιταρήσιο. Η κορυφή Δυσχείμερη Δωδώνη, στην οποία διαβιούν λαγοί και πέρδικες και όπου φύονται αιωνόβιες βελανιδιές, προσφέρει ξεχωριστή θέα στον Όλυμπο. Αξιόλογες οι εκκλησίες των Αγ. Δημητρίου (1920) και Παναγίας (1998-9). Τα λιγοστά πέτρινα σπίτια προσδίδουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ντόπιας αρχιτεκτονικής παράδοσης. Το σημερινό Σχολείο είναι χτισμένο στη θέση παλιότερου τριώροφου πύργου, που γκρεμίστηκε τη δεκαετία του '50. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Δωδωναίος» διοργανώνει παραδοσιακές μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά το Δεκαπενταύγουστο και την Καθαρά Δευτέρα, με έθιμα και παραδόσεις της περιοχής. Οι κάτοικοι τότε χορεύουν στους ρυθμούς του τσάμικου, συρτού και μπερατιού.
Μέσα από μια ευχάριστη διαδρομή τέλος καταλήγουμε στη(α) Γιαννωτά, το τελευταίο χωριό του Δήμου Σαρανταπόρου, χτισμένο σε 550 μ. υψ. Ιδρύθηκε τον 9ο αι. και κατοικήθηκε από διάφορους λαούς (Βούλγαροι, Σλάβοι κ.ά.). Το χωριό στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρξε έδρα κλεφταρματολών και ληστών (Γιαγκούλας, Μπαμπάνης κ.ά) και απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό στις 7/10/1912. Το βιβλίο του Αθ. Παπανικολάου «Η Γιαννωτά» μάς διαφωτίζει για την ιστορία του τόπου. Απέχει 23 χλμ. από την Ελασσόνα και 63 χλμ. από την Λάρισα και κατοικείται από 350 άτομα, που επιδίδονται στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Από εδώ καταγόταν ο Ν. Τσάρας (1770), πατέρας του Νικοτσάρα, την καταγωγή του οποίου θυμίζει το μνημείο, όπου υπάρχει εντοιχισμένος μαρμάρινος σταυρός, που κατασκεύασε ο Νικοτσάρας προς τιμήν του πατέρα του. Α. του χωριού, στα όρια Λυκουδίου και Αζώρου, ρέει ο ποταμός Βούλγαρης, ενώ Δ. υψώνονται οι κορυφές του Αμάρμπεη, κατάφυτες με βελανιδιές, οξιές και πεύκα, προσφέροντας μαγευτική θέα στον Όλυμπο. Σημαντικό βυζαντινό μνημείο αποτελεί η Μονή Αγ. Τριάδας, Δ. του χωριού, χτισμένη το 1155, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Εμμανουήλ Κομνηνός. Ήταν σταυροπηγιακό μοναστήρι με μεγάλη περιουσία, που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Τουρκοκρατία. Κάηκε το 1866 και ξαναχτίστηκε ένα χρόνο μετά. Σήμερα σώζεται μόνο το Καθολικό με σπάνιες αγιογραφίες λαϊκής τέχνης. Η εκκλησία του Αγ. Νικολάου, βασιλική, χτίστηκε το 1913. Το χωριό πανηγυρίζει του Αγ. Πνεύματος με γλέντι, φαγοπότι και χορούς, υπό την αιγίδα του Μορφωτικού Συλλόγου.
ΔΟΚΙΜΑΣΤΕ ντόπια βιολογικά προϊόντα και κρέατα, κηπευτικά, κρασί και τσίπουρο . ΑΓΟΡΑΣΤΕ μέλι Κρανιάς, κρασιά Μηλέας, αμύγδαλα από την Φαρμάκη. ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ τις κορυφές της περιοχής, τα δάση στην Τσαπουρνιά,, τη Μονή Αγ. Τριάδας και τις κορυφές στη Γιαννωτά. ΕΠΙΔΟΘΕΙΤΕ ΣΕ πεζοπορία στη γύρω περιοχή και σε κυνήγι στην περιοχή αμαρμπεη ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ το πανηγύρι της Αγ. Παρασκευής στο Λουτρό, του Αγ. Δημητρίου στην Κρανιά, τα πανηγύρια και τις εκδηλώσειςΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ: Κρανιά-Σουβλόπετρα.
Στη διαδρομή μας θα περιηγηθούμε στα Δημοτικά Διαμερίσματα του Δήμου Αντιχασίων (Κρανιά Ελασσόνας, Λουτρό, ?κρη) και στα Δημοτικά Διαμερίσματα και Οικισμούς του Δήμου Σαρανταπόρου (Λυκούδι, Γεράνεια, Σαραντάπορο, ?ζωρος, Μηλέα, Τσαπουρνιά, Φαρμάκη, Γιαννωτά) και τις Κοινότητες με τους οικισμούς τους. Η Κρανιά στις Α. παρυφές των Καμβουνίων, ζωντανή πόλη με καταστήματα, ευρύχωρα καφενεία και ταβέρνες, ζωογονεί τον απομακρυσμένο Δήμο Αντιχασίων. Τα χωριά της διαδρομής είναι κάπως απομονωμένα και μεγάλο ποσοστό των κατοίκων τους έχει μεταναστεύσει σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Ξακουστή η μάχη του Σαρανταπόρου, η σπουδαιότητα της οποίας προβάλλεται στο ομώνυμο Μουσείο Μάχης.
«Ξύπνα περδικομάτα μου και ήρθα στη γειτονιά σου
χρυσά πλεξούδια σου ?φερα, να πλέξεις στα μαλλιά σου...»
(δημοτικό τραγούδι)
Ξεκινάμε την περιήγησή μας από την Κρανιά (παλιότερη ονομασία Ξηροκρανιά), έδρα του Δήμου Αντιχασίων κοντά στα όρια με το Νομό Γρεβενών. Απέχει μόλις 30 χλμ. από την Ελασσόνα και 75 χλμ. από τη Λάρισα. Οι 3.000 μόνιμοι κάτοικοι προέρχονται από παλιότερους οικισμούς της ευρύτερης περιοχής και επιδίδονται στην κτηνοτροφία, γεωργία, μελισσοκομία και σε ελεύθερα επαγγέλματα. Η παλιότερη ονομασία προήλθε από την ιδιαιτερότητα του γυμνού εδάφους με τα πουρνάρια και τον περιορισμένο αριθμό δέντρων, που περιβάλλει το χωριό. Το χωριό ακολούθησε τη μοίρα των υπολοίπων της περιοχής και καταστράφηκε από τους Γερμανούς το 1943. Θαυμάσια θέα προς τον Αλιάκμονα μπορούμε να απολαύσουμε από την κορυφή «Σουβλόπετρα» (υψ. 989 μ.). Μπορεί κανείς επίσης να γνωρίσει την περιπέτεια δοκιμάζοντας την αντοχή του σε περιηγήσης και εξερευνήσης σε παρθένα μέρη (φαράγγι της Χράπας, Οξυά).
5 μόλις χλμ. μετά την Κρανιά επισκεπτόμαστε το Λουτρό του Δήμου Αντιχασίων, χτισμένο σε υψ. 740 μ. Το χωριό εμφανίζεται δυναμικά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ως έδρα κλεφτών και αρματολών. Απέχει από την Ελασσόνα 40 χλμ. και από τη Λάρισα 80 χλμ. Κατοικείται από 1.000 άτομα, τα οποία εξασφαλίζουν το εισόδημά τους από την κτηνοτροφία, τη γεωργία, τη μελισσοκομία και εποχικές εργασίες ανά την Ελλάδα. Επίσης, υπάρχουν κάποιοι που εργάζονται στις δύο βιοτεχνίες κατασκευής κουφωμάτων. Τα σπαράγματα παλαιοχριστιανικής εποχής που βρέθηκαν στο χωριό χρονολογούνται στον 6ο αι. Το χωριό γιορτάζει στις 26/7 της Αγ. Παρασκευής, με πλούσια μουσικοχορευτικά δρώμενα και εορταστική ατμόσφαιρα. Επικρατούν τα δημοτικά τραγούδια, που αναφέρονται στον Θύμιο Βλαχάβα και το Νικοτσάρα, που οι κάτοικοι τούς θεωρούν ντόπιους ήρωες. Φημισμένη στην ευρύτερη περιοχή είναι η δημοτική ορχήστρα, που πλαισιώνεται από τους μουσικούς Παπακώστα, Γαλάνη, Καλύβα και Κουτσογιάννη, ενώ αγαπημένοι χοροί των κατοίκων είναι το μπεράτι, το ξεμοναχιάρικο (ποιμενικός χορός) και άλλοι. Πηγή ζωής για την περιοχή αποτελούν τα γύρω ελατοδάση. Ιδανική για περίπατο είναι η κορυφή «Κανατσιόλα» με την ωραία θέα. Ενδιαφέρουσες εξίσου είναι οι εκκλησίες του χωριού: του Αγ. Νικολάου, που ανεγέρθηκε στα 1820 και ανακαινίστηκε στα 1980 και το ξωκλήσι της Αγ. Παρασκευής. Στο Λουτρό δραστηριοποιείται Μορφωτικός Σύλλογος, που αναλαμβάνει τις εκδηλώσεις με τη συμμετοχή του χορευτικού του συγκροτήματος.
Ανηφορίζοντας φτάνουμε στη ?κρη (παλιότερη ονομασία Μπισιρτσιά) του ίδιου Δήμου. Όπως φανερώνει και το όνομα, πρόκειται για ακραίο γεωργοκτηνοτροφικό χωριό της επαρχίας προς την περιοχή των Σερβίων Κοζάνης. Κατά την Τουρκοκρατία χρησίμευσε ως κρησφύγετο κλεφτών και αρματολών και αργότερα ως έδρα των ληστών. Στην Κατοχή πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς (1943). Η ?κρη είναι χτισμένη σε υψ. 950 μ., απέχει από την Ελασσόνα 46 χλμ. και από τη Λάρισα 86 χλμ. Οι 250 μόνιμοι κάτοικοί της -300 το καλοκαίρι- επιδίδονται σε γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες, ενώ πολλοί έχουν μεταναστεύσει στην Ευρώπη. Στα ρέματα «Τσαΐρια» και Αγ. Γεωργίου μπορεί κάποιος να δροσιστεί και να απολαύσει την υπέροχης ομορφιάς παρθένα φύση, όπως και στην ανακαινισμένη βρύση Κρυονέρι. Η κορυφή «Αμάρμπεης» (1.450 μ.) συμπληρώνει επάξια την εικόνα του χωριού. Στη γύρω περιοχή δεσπόζει δάσος κατάφυτο με βελανιδιές. Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο αποτελεί η εκκλησία του Αποστόλου Ιακώβ, χτισμένη στα 1958 . Μπορεί κάποιος να γνωρίσει από κοντά το μεγάλο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου με τις πλούσιες μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις και τους αυτοδίδακτους οργανοπαίχτες, που κατάγονται από την περιοχή. Στο χωριό αναβιώνουν επίσης τοπικά έθιμα.
«Πέρα σι κείνου του βουνί, πέρα σι κειν? τη ράχη
Χατζηγιαννάκη-μου,
καπνός κι αντάρα έβγινι, καπνός κι αντάρα βγαίνει.
Κουνιαρουχώρια καίγουντι, οι Χριστιανοί τα καίνι.
Κουνιαρουπούλις φώναζαν μαζί μι τους Κουνιάρους.
- Πιδιά δεν είστι Χριστιανοί κι λαδουβαφτισμένοι;
Ιμείς αντάμα ζήσαμι, αντάμα τρανιψάμι.»
(δημοτικό τραγούδι)
«Ήρθι Τιτράδη θλιβιρή, Τιτράδη πικραμένη,
οι Γιρμανοί μας κύκλουσαν τρουύρου στου χουριό-μας.
Μαζών? ν γυναίκις μι πιδιά, μαζώνουν κι τους άντρις.
Τα πυρουβόλα έστησαν σιμά απάν? στου Μέγα.
...Βάνουν τους νιούς μι τη σειρά, βάνουν και τους λιβέντες.
Μπρουστά πααίν΄ ο πρόιδρος, στη μέση ο αφέντης.
Βγήκαν παρέκι απ΄ του χουριό κι φτάνουν στου Μιλίσσι
κι στήσαν τα πυρόβουλα, σκουτώσαν τους λιβέντις.
μωρ? Νικολάκη-μου.»
(δημοτικό τραγούδι για την εκτέλεση από τους Γερμανούς)
Συνεχίζουμε με μια επίσκεψη στο χωριό της Τσαπουρνιάς, γεωργοκτηνοτροφικό οικισμό, σκαρφαλωμένο σε 920 μ. υψ. στις πλαγιές του Αμάρμπεη. Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό ιδρύθηκε από τον ξακουστό κλεφταρματολό Κώστα Ζήδρο μετά την καταστροφή της Τσαμπουρνιάς Γρεβενών. Ο οικισμός στις αρχές του 19ου αι. υπήρξε τσιφλίκι της Μονής Ολυμπιώτισσας. Ανήκει στο Δήμο Σαρανταπόρου, απέχει 30 χλμ. από την Ελασσόνα, 70 χλμ. από την Λάρισα και βρίσκεται σε ιδανική τοποθεσία -πραγματικό μπαλκόνι- με θέα προς Όλυμπο, Καμβούνια και Χάσια. Πηγή ζωής για την περιοχή είναι το προσπελάσιμο αρχαίο δάσος της Περραιβικής Δωδώνης στο όρος Αμάρμπεη με βελανιδιές και κέδρους, που συμπληρώνει επάξια το φυσικό κάλλος του τόπου. Αξιόλογο θρησκευτικό μνημείο είναι η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Η Τσαπουρνιά πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο με αναβίωση εθίμων, συνοδεία κλεφταρματολίτικων τραγουδιών, εκδηλώσεις σε ανοιχτό χώρο, λαϊκές ορχήστρες και χορευτικά συγκροτήματα.
Ο οικισμός Φαρμάκη της Τσαπουρνιάς είναι χτισμένος σε υψ. 670 μ. Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η θεσσαλική Δωδώνη πρέπει να αναζητηθεί σ' αυτήν την περιοχή. Είναι ο πρώτος οικισμός, που καταγράφηκε στους κώδικες της Μονής Ολυμπιώτισσας. Στην Κατοχή κάηκε από τους Γερμανούς για την αντιστασιακή δράση των κατοίκων. Κατά μία άποψη, η προέλευση του ονόματος του χωριού συνδέεται με τον κλεφταρματολό Ιωάννη Φαρμάκη. Απέχει 23 χλμ. από την Ελασσόνα, 63 χλμ. από την Λάρισα και οι 250 μόνιμοι κάτοικοι επιδίδονται σε γεωργοκτηνοτροφικές εργασίες. Ο περιηγητής αποζημιώνεται από την επίσκεψή του στις κρύες πηγές και βρύσες της Δωδώνης (1.400 μ.), στο όρος Αμάρμπεης (Δυσχείμερη Δωδώνη), και σ? αυτές της «θεάς της Αφροδίτης» (1.000 μ.), τα νερά των οποίων ενώνονται με τον Τιταρήσιο. Η κορυφή Δυσχείμερη Δωδώνη, στην οποία διαβιούν λαγοί και πέρδικες και όπου φύονται αιωνόβιες βελανιδιές, προσφέρει ξεχωριστή θέα στον Όλυμπο. Αξιόλογες οι εκκλησίες των Αγ. Δημητρίου (1920) και Παναγίας (1998-9). Τα λιγοστά πέτρινα σπίτια προσδίδουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ντόπιας αρχιτεκτονικής παράδοσης. Το σημερινό Σχολείο είναι χτισμένο στη θέση παλιότερου τριώροφου πύργου, που γκρεμίστηκε τη δεκαετία του '50. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Δωδωναίος» διοργανώνει παραδοσιακές μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά το Δεκαπενταύγουστο και την Καθαρά Δευτέρα, με έθιμα και παραδόσεις της περιοχής. Οι κάτοικοι τότε χορεύουν στους ρυθμούς του τσάμικου, συρτού και μπερατιού.
Μέσα από μια ευχάριστη διαδρομή τέλος καταλήγουμε στη(α) Γιαννωτά, το τελευταίο χωριό του Δήμου Σαρανταπόρου, χτισμένο σε 550 μ. υψ. Ιδρύθηκε τον 9ο αι. και κατοικήθηκε από διάφορους λαούς (Βούλγαροι, Σλάβοι κ.ά.). Το χωριό στα χρόνια της Τουρκοκρατίας υπήρξε έδρα κλεφταρματολών και ληστών (Γιαγκούλας, Μπαμπάνης κ.ά) και απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό στις 7/10/1912. Το βιβλίο του Αθ. Παπανικολάου «Η Γιαννωτά» μάς διαφωτίζει για την ιστορία του τόπου. Απέχει 23 χλμ. από την Ελασσόνα και 63 χλμ. από την Λάρισα και κατοικείται από 350 άτομα, που επιδίδονται στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Από εδώ καταγόταν ο Ν. Τσάρας (1770), πατέρας του Νικοτσάρα, την καταγωγή του οποίου θυμίζει το μνημείο, όπου υπάρχει εντοιχισμένος μαρμάρινος σταυρός, που κατασκεύασε ο Νικοτσάρας προς τιμήν του πατέρα του. Α. του χωριού, στα όρια Λυκουδίου και Αζώρου, ρέει ο ποταμός Βούλγαρης, ενώ Δ. υψώνονται οι κορυφές του Αμάρμπεη, κατάφυτες με βελανιδιές, οξιές και πεύκα, προσφέροντας μαγευτική θέα στον Όλυμπο. Σημαντικό βυζαντινό μνημείο αποτελεί η Μονή Αγ. Τριάδας, Δ. του χωριού, χτισμένη το 1155, όταν αυτοκράτορας ήταν ο Εμμανουήλ Κομνηνός. Ήταν σταυροπηγιακό μοναστήρι με μεγάλη περιουσία, που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην Τουρκοκρατία. Κάηκε το 1866 και ξαναχτίστηκε ένα χρόνο μετά. Σήμερα σώζεται μόνο το Καθολικό με σπάνιες αγιογραφίες λαϊκής τέχνης. Η εκκλησία του Αγ. Νικολάου, βασιλική, χτίστηκε το 1913. Το χωριό πανηγυρίζει του Αγ. Πνεύματος με γλέντι, φαγοπότι και χορούς, υπό την αιγίδα του Μορφωτικού Συλλόγου.
ΔΟΚΙΜΑΣΤΕ ντόπια βιολογικά προϊόντα και κρέατα, κηπευτικά, κρασί και τσίπουρο . ΑΓΟΡΑΣΤΕ μέλι Κρανιάς, κρασιά Μηλέας, αμύγδαλα από την Φαρμάκη. ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ τις κορυφές της περιοχής, τα δάση στην Τσαπουρνιά,, τη Μονή Αγ. Τριάδας και τις κορυφές στη Γιαννωτά. ΕΠΙΔΟΘΕΙΤΕ ΣΕ πεζοπορία στη γύρω περιοχή και σε κυνήγι στην περιοχή αμαρμπεη ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ το πανηγύρι της Αγ. Παρασκευής στο Λουτρό, του Αγ. Δημητρίου στην Κρανιά, τα πανηγύρια και τις εκδηλώσειςΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ: Κρανιά-Σουβλόπετρα.
Πηγή: ΤΕΔΚ Νομού Λάρισας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου