Οι δάσκαλοι που έδωσαν αποβολή στο ρατσισμό

http://altzavella.wordpress.comΕύη Σιακαβάρα Ανδριανού, νηπιαγωγός. Ηρεμεί τα παιδιά με Debussy και τους παραδίδει μαθήματα κατά του ρατσισμού στα Αλαμπουρνέζικα.

Αν ένα πρωί οι μαθητές της Στ’ Τάξης του 63ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών «Γιάννης Ρίτσος» έλεγαν καλημέρα στη μητρική τους γλώσσα, μόνο οι 2 θα ήταν στα ελληνικά. Δεκαοχτώ από τους 20 μαθητές είναι παιδιά μεταναστών από το Αφγανιστάν, τη Σρι Λάνκα, τη Ρουμανία, την Αλβανία και τη Συρία.
Ο δάσκαλος του τμήματος, Παύλος Τζελάς, εφευρίσκει καθημερινά τρόπους προκειμένου να κατάλαβουν οι μαθητές ότι «είμαστε μια μεγάλη οικογένεια με τα καλά της και τα στραβά της».

Την ίδια ώρα, η Εύη Ανδριανού-Σιακαβάρα, νηπιαγωγός στο πρόγραμμα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης (συγκεκριμένα, «Εκπαίδευση των παιδιών Ρομά») του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, επιστρατεύει τις πανεπιστημιακές γνώσεις και την επιμόρφωσή της στο θέατρο και στη μουσική, ώστε να αντιμετωπίσει ρατσιστικές εκφράσεις: «Φύγε από δω, βρομάς», «Αυτός είναι γύφτος», «Κυρία, δεν θέλω να με πιάνει». Τις ακούει συχνά στα 6 νηπιαγωγεία της Αττικής (Ανω Λιοσίων, Αγ. Βαρβάρας, Μεγάρων, Χαλανδρίου) όπου πραγματοποιεί παρεμβάσεις.
Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Ρατσισμού, κι ενώ πολλά παιδιά στη χώρα μας αντιμετωπίζουν το ρατσισμό, δύο φωτεινά παραδείγματα νέων δασκάλων μάς υπενθυμίζουν το νόημα της ιδιότητάς τους, διαθέτοντας χρόνο, πνεύμα και ψυχή στα «ξεφτέρια» τους. Ετσι ονομάζει τους μικρούς μαθητές της η Εύη.
Το πρώτο περιστατικό ρατσιστικής συμπεριφοράς που παρατήρησε η ίδια ήταν στο ιδιωτικό νηπιαγωγείο όπου δούλευε παλιότερα. «Στο διάλειμμα, ένα 6χρονο ελληνάκι χτύπησε ένα αγοράκι, Ρουμάνο, που δεν μιλούσε καλά ελληνικά, φωνάζοντάς του: “Φύγε, μας χαλάς το παιχνίδι και δεν ξέρεις ούτε να μιλάς!”. Ο Ρουμάνος έβαλε τα κλάματα κι εγώ αμέσως διέκοψα το διάλειμμα», εξιστορεί η Εύη. «Αφού μπήκαμε όλοι μέσα στην τάξη, προσπάθησα να ηρεμήσω τα πνεύματα βάζοντάς τους μουσική, κομμάτια του Debussy. Τους ζήτησα να μη μιλήσουν για λίγα λεπτά και απλώς να ακούσουν. Ηταν πολύ δύσκολο, και παρότι υπάκουσαν, τα περισσότερα “άφριζαν” θυμωμένα και για το αγοράκι που δεν μπορούσε να μιλήσει και τους χάλαγε το παιχνίδι, αλλά και μαζί μου, γιατί τους είχα χαλάσει το διάλειμμα. Οταν πέρασαν μερικά λεπτά, άρχισα να τους μιλάω αλαμπουρνέζικα, δείχνοντάς τους με νοήματα τους κανόνες ενός παιχνιδιού. Για καλή μου τύχη, έπιασε. Γέλιο, ενθουσιασμός, και τη συνέχεια μπορείτε να τη μαντέψετε», λέει η ίδια.
Στο σχολείο όπου διδάσκει ο Παύλος υπάρχει τμήμα υποδοχής των μεταναστών. Δάσκαλοι διδάσκουν τις πρώτες ώρες μετανάστες οι οποίοι έρχονται στη μέση της σχολικής χρονιάς. «Οταν κάποιος ξένος έρχεται και δεν μιλάει γρυ ελληνικά, είναι στο χέρι του δασκάλου αν θα φανεί αντάξιος του λειτουργήματος που κάνει. Είναι όμως πολύ δύσκολο. Οταν έχω ένα παιδί 13 ετών που δεν ξέρει ελληνικά, δεν μπορώ να το στείλω στην Α’ Δημοτικού, πρέπει να μπει στην Ε’ ή στη Στ’», λέει ο Παύλος.

Στον τοίχο της τάξης του είναι κολλημένες ζωγραφιές των παιδιών κατά του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. «Στην αρχή πρέπει να τους δείξεις ενδιαφέρον. Συνεννοούμαστε με τη νοηματική, ή αν έχουν κάποιο μεγάλο αδερφάκι, μας κάνει τη μετάφραση και του λέμε τι ζητάμε», εξηγεί ο Παύλος, ο οποίος διανύει το δέκατο χρόνο ως δάσκαλος. «Είχα πει πως, σε περίπτωση που γίνω δάσκαλος, όση αγάπη έχω στερηθεί θα τη δώσω σε αυτά τα παιδιά», λέει ο ίδιος.

Παύλος Τζελάς, δάσκαλος μιας έθνικ τάξης, στο 63ο δημοτικό σχολείο, στα Κάτω Πατήσια: 18/20 μαθητές του είναι αλλοδαποί. Έχει μετατρέψει το μάθημα των Θρησκευτικών σε… Φιλοσοφία δημοτικού! (φωτό Στέλιος Στεφάνου)

«Είναι πρόκληση και υποχρέωση να αντεπεξέλθεις μέσα σε αντίξοες συνθήκες με παιδιά που δεν σε καταλαβαίνουν, που έχουν έρθει από περιοχές με εμφύλιο ή που έχουν δει τον διπλανό τους να ακρωτηριάζεται ή να σκοτώνεται. Χωρίς καμία προεργασία, έρχονται και σου λένε να τα ενσωματώσεις μέσα στην τάξη». Στην τάξη, όπως λέει, είναι ο δάσκαλος και έχει από κάτω τους μαθητές, «αλλά όταν χτυπήσει το κουδούνι, είμαι ο μεγάλος αδερφός και είναι τα μικρά μου αδερφάκια που πρέπει να τα νουθετήσω και να τα καθοδηγήσω».
«Συνήθως τα παιδιά αναπαράγουν αυτά που βλέπουν και ακούνε από τους μεγάλους. Ενα κοριτσάκι στα Λιόσια μου είπε μία μέρα: “Κυρία, αυτή είναι παλιογύφτισσα!”. Κι όμως, το έλεγε με χαμόγελο, αγκαλιάζοντας σφιχτά την “παλιογύφτισσα” φίλη της», αναφέρει η Εύη. Σύμφωνα με την ίδια, «σε περιοχές όπου τα αλλοδαπά είναι πλήρως ενταγμένα και τα υπόλοιπα ελληνάκια ζουν σε αρκετά καλές συνθήκες, όπως π.χ. στο Χαλάνδρι, τα ελάχιστα Ρομά παιδιά που διαμένουν σε καταυλισμό δέχονται πολλά ρατσιστικά σχόλια και είναι δύσκολη η συνύπαρξή τους με τα υπόλοιπα».
Ο Παύλος παρατηρεί ότι «δυστυχώς υπάρχουν περιπτώσεις Ρομά μαθητών τους οποίους στέλνουν οι γονείς τους στο σχολείο μόνο και μόνο για να μη γυρίζουν έξω. Οι ίδιοι παίρνουν επιδότηση κάθε μήνα για τα παιδιά που στέλνουν στο σχολείο», ισχυρίζεται ο ίδιος και συνεχίζει λέγοντας: «Πέρσι υπήρχε μια ισορροπία μεταξύ Ελλήνων και ξένων, υπήρχαν λιγότεροι ξένοι. Οι Αλβανοί -αυτοί που ήρθαν με σκοπό να δουλέψουν, να βγάλουν τα λεφτά τους έξω, να κάνουν οικογένεια- έχουν αρχίσει και φεύγουν. Πλέον έχουμε υψηλά ποσοστά από χώρες ασιατικές και από τη βόρεια Αφρική».
Στην τάξη του Παύλου συνυπάρχουν ποικίλες παραδόσεις, κουλτούρες και γλώσσες. Και θρησκείες. Εδώ είναι το μεγάλο στοίχημα. «Την ώρα των Θρησκευτικών τούς κρατάω όλους μέσα -υπάρχουν κάποιοι που έχουν απαλλαγή-, ακόμα και τους μουσουλμάνους. Διαβάζουμε το μάθημα και μετά ακολουθεί συζήτηση για το πού συναντιούνται όλες οι θρησκείες.

»Βρίσκω πάτημα μέσα από τα Θρησκευτικά για να τους περάσω μηνύματα για ηθικές αξίες και για ηθικούς φραγμούς. Ποτέ δεν τους έβαλα να μάθουν το μάθημα και να έρθουν την επόμενη μέρα να μου το πουν», αναφέρει ο ίδιος. «Κατά την ώρα του εκκλησιασμού, βλέπω έναν μαθητή μου, μουσουλμάνο, να κάνει το σταυρό του, μιμούμενος τους διπλανούς του. Του λέω: “Τι κάνεις, βρε, εκεί; Εσύ είσαι μουσουλμάνος”. Ενας άλλος μου είπε: “Μπορώ να κοινωνήσω κι εγώ, κύριε; Δεν έχω πιει γάλα!”.
»Υπάρχουν οικογένειες που δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα παιδιά τους. Ενας λόγος παραπάνω για να ενδιαφερθεί ο δάσκαλος», λέει ο Παύλος. Οσο για το επίπεδο μιας τάξης με τέτοια ποικιλομορφία, σχολιάζει: «Δεν μένουν πίσω τα Ελληνόπουλα. Είναι στο χέρι του δασκάλου να ενώσει μία τάξη και να ανεβάσει το επίπεδο των μαθητών. Στη δική μου τάξη υπάρχουν άριστοι, καλοί, μέτριοι, αλλά και αδιάφοροι μαθητές». Ενας από τους καλύτερους είναι Ασιάτης. Στο 63ο Δημοτικό «οι γονείς έχουν συνηθίσει τους μετανάστες στο σχολείο», λέει ο Παύλος. «Σχεδόν πάντα οι γονείς δημιουργούν θέματα εκεί που για τα παιδιά δεν υπάρχουν. Οταν είσαι μικρός, φοβάσαι το διαφορετικό γιατί το βλέπεις πρώτη φορά. Αν είναι κι οι γονείς σου ανώριμοι και “μικροί”, ο φόβος σου μεγαλώνει ακόμη περισσότερο», συμπληρώνει η Εύη.
Η ίδια κοιμάται ήσυχη το βράδυ, γνωρίζοντας ότι «τα παιδιά έχουν κατανοήσει ότι τίποτα απ’ όλα όσα χωρίζουν τους μεγάλους δεν μπορεί να μπει εμπόδιο στην καθαρή τους σκέψη και στο ανέμελο παιχνίδι τους». Ο Παύλος έχει πει στον εαυτό του, «όταν πω “απογοητεύτηκα”, θα πρέπει να αφήσω το δασκαλίκι». Κάθε φορά που τελειώνει το μάθημα, γυρίζοντας σπίτι, νιώθει «γεμάτος» και είναι διπλά κουρασμένος. Οχι μόνο από τα μαθήματα που παρέδωσε, αλλά και από αυτά που τον δίδαξαν (αυτή την περίοδο, δύο μικρές Ουκρανές τού μαθαίνουν ρώσικες λέξεις στα διαλείμματα).
δημοσιευτ. στην “Ε”, 21.3.13