Στη μεταπολεμική Ευρώπη, τόσο η κοινωνική Αριστερά όσο και η
χριστιανική Δεξιά, από κοινού και η κάθε μία με τον τρόπο της,
υποσχέθηκαν στους Ευρωπαίους πολίτες ένα κράτος δικαίου, ίσων ευκαιριών,
ποιότητας ζωής, ασφάλειας, ειρήνης και ελευθερίας. Με αντιπροσώπευση
και συμμετοχή στη διακυβέρνηση και με εξομάλυνση των οικονομικών και
κοινωνικών ανισοτήτων. Πολλοί παράγοντες συνέβαλαν στο να εκπληρωθούν
-εν μέρει αλλά σε σημαντικό βαθμό- οι περισσότερες από τις υποσχέσεις
αυτές, δημιουργώντας μια νέα ευρωπαϊκή αναγέννηση μετά από μια μεγάλη
περίοδο με αυταρχικά καθεστώτα και καταστροφικούς πολέμους. Η
αποικιοκρατία έπνεε τα λοίσθια και στην Αμερική καταργούνταν τα
τελευταία θεσμικά δεσμά της δουλείας. Σ’ αυτές τις συνθήκες, οι πολίτες
στη Δύση σταδιακά παραδόθηκαν και ενσωματώθηκαν άνευ όρων στη νέα
πρωτόγνωρη για τον καπιταλισμό «άνοιξη».
Η Ευρώπη είχε ανοικοδομήσει με αξιοθαύμαστο τρόπο τις πόλεις της, οι ανέσεις για τους εργαζόμενους είχαν πολλαπλασιαστεί, οι δρόμοι είχαν γεμίσει νέας τεχνολογίας αυτοκίνητα, η πρόσβαση στο σχολείο και το νοσοκομείο ήταν δωρεάν, διακοπές έκαναν όλοι και η ψυχαγωγία δεν ήταν πλέον προνόμιο των ολίγων. Οι αναφορές των μαρξιστών σε μισθωτούς δούλους, στην κλοπή της υπεραξίας και σε εργατικά κάτεργα, ακούγονταν όλο και πιο αναχρονιστικές, σε αναντιστοιχία με την πραγματικότητα. Στο σύνθημα «Είμαστε όλοι μεσαία τάξη» θα μπορούσε να συνοψιστεί το μεταπολεμικό κοινωνικό επίτευγμα. Ακόμα κι εκείνοι που βρίσκονταν στις παρυφές της νέας πραγματικότητας, άνεργοι, ημιάνεργοι ή χαμηλόμισθοι, αισθάνονταν μέρος του όλου, πολύ κοντά στους τακτοποιημένους συμπολίτες τους, με εξασφαλισμένα τα στοιχειώδη από το κράτος και ελπίδα για δική τους αναβάθμιση. Η κατάρρευση και απομυθοποίηση του σοσιαλιστικού μπλοκ εξάλειψε ή αποδυνάμωσε κάθε αμφιβολία που εμφιλοχωρούσε για την αξία και τη μακροζωία του καπιταλισμού.
Αυτές οι κοινωνίες εναπόθεσαν τα πάντα στους εκπροσώπους τους. Και εφησύχασαν ευημερούσες. Αλλά δεν εφησύχασαν και οι καπιταλιστές. Γιατί και να θέλουν δεν μπορούν. Ο κορεσμός από τον πλούτο είναι αντίθετος στη φύση του καπιταλισμού. Η μεταπολεμική προσαρμογή των κεφαλαιούχων στο κοινωνικό κράτος στα πλαίσια της οικονομίας της αγοράς ήταν περιστασιακή. Η αφθονία του παραγόμενου πλούτου λόγω της ραγδαίας ανοικοδόμησης, της τεχνολογικής προόδου κ.λπ., και η βαθιά ανάγκη των κοινωνιών για σταθερό καθεστώς ειρήνης, επέτρεψε και επέβαλε ένα κοινωνικό συμβόλαιο με στοιχεία εξισωτικά και αναδιανεμητικά. Αλλά αυτό δεν μπορούσε παρά να είναι πρόσκαιρο. Το κεφάλαιο δεν μπορεί παρά να είναι επεκτατικό, επιθετικό και, εν τέλει, ανθρωποφαγικό. Η ύπαρξή του ταυτίζεται με τη συνεχή μεγέθυνση, μεγέθυνση χωρίς όρια, χωρίς οροφή. Και με διαρκή υπερσυγκέντρωση. Για να επιτευχθεί αυτό, αργά ή γρήγορα, υφαρπάζει οτιδήποτε σωρεύεται γύρω του και οπουδήποτε. Αλλιώς πεθαίνει από στασιμότητα. Υφαρπάζει ακόμα κι αν αυτό διαλύει τα κράτη και τις κοινωνίες. Ακόμα κι αν αυτό καταστρέφει τη φύση και τον πολιτισμό. Ακόμα κι αν αυτό διασφαλίζεται με πολέμους και γενοκτονίες. Ακόμα κι αν αυτό αναπόφευκτα οδηγεί στην καταστροφή του ίδιου του κεφαλαίου. Αυτά δεν είναι θεωρητικές ερμηνείες. Από το «Κεφάλαιο» του Μαρξ μέχρι σήμερα, υπάρχει συσσωρευμένη εμπειρία και γνώση για τη φύση και τη λειτουργία του καπιταλισμού. Κι αυτό συνάγεται και από το καινούργιο «Κεφάλαιο», όχι του Μαρξ, αλλά του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί, που ταράζει τα νερά των αναπτυγμένων καπιταλιστικών κρατών με τις στατιστικά ωμές και εξαιρετικά τεκμηριωμένες διαπιστώσεις του. Το βιβλίο του εκτός από μπεστσέλερ, έχει προκαλέσει μια εντονότατη συζήτηση στην Αμερική και την Ευρώπη, με ευμενέστατα σχόλια από διακεκριμένους οικονομολόγους και εκτενή άρθρα στα πιο έγκυρα έντυπα του δυτικού κόσμου, μεταξύ των οποίων οι New York Times, Economist, Time, Financial Times κ.ά. Η εντεινόμενη ανισότητα στον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο και τα αίτιά της είναι το βασικό θέμα του βιβλίου.
Από το Κεφάλαιο στο Κεφάλαιο
Ο Τομά Πικετί δεν δηλώνει μαρξιστής. Ούτε αντικαπιταλιστής. Αντιθέτως, διατείνεται ότι με την πολύχρονη μελέτη του εντοπίζει το βαθύτερο πρόβλημα του καπιταλισμού και προτείνει λύση για τη σωτηρία του. Ποιο είναι, όμως, το πρόβλημα;
Μελετώντας όλα τα διαθέσιμα αρχεία, σε πάρα πολλές χώρες, ο Πικετί καταλήγει χωρίς επιφυλάξεις στο συμπέρασμα ότι η ανισότητα εκτινάσσεται, ιδίως τα τελευταία σαράντα χρόνια, σε επίπεδα που προοιωνίζονται πολύ μεγάλες κοινωνικές αναταράξεις. Ο Πικετί, εννοείται, δεν είναι ο πρώτος που επισημαίνει την αυξανόμενη ανισότητα. Είναι ο πρώτος, όμως, που την παρακολουθεί από κοντά και την αποδεικνύει με ατράνταχτα στοιχεία πηγαίνοντας πολύ πίσω και σε πολλές χώρες παράλληλα.
«Δεν συμβαίνει συχνά ένας τόμος οικονομικών 685 σελίδων σχεδόν από τη μια στιγμή στην άλλη να σαγηνεύει τους πάντες, τη Wall Street και την αφρόκρεμα των δεξαμενών σκέψης και των ευαίσθητων στα νέα ρεύματα πολιτικών αναλυτών της Ουάσινγκτον. Αλλά αυτό συνέβη με το «Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» και τον 43 ετών συγγραφέα του, Τομά Πικετί… Μόλις λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του, αυτή η μαζική μελέτη της παγκόσμιας ανισότητας έφτασε στην πρώτη θέση των πωλήσεων του Amazon. Με πάνω από 200.000 πουλημένα αντίτυπα –τα περισσότερα από κάθε άλλο βιβλίο στο πρώτο έτος κυκλοφορίας του στην ιστορία των εκδόσεων Harvard University Press… Μπορεί με σιγουριά να πει κανείς ότι ο Γάλλος ακαδημαϊκός είναι τώρα ο πιο πολυσυζητημένος οικονομολόγος στον κόσμο», γράφει η Rana Foroohar στο Time. «Ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Paul Krugman αμέσως χαιρέτισε το βιβλίο σαν την οικονομικό έργο της δεκαετίας, και πολλοί άλλοι οικονομολόγοι με επιρροή συμφωνούν μαζί του.»
Ο Τομά Πικετί ξόδεψε δεκαπέντε χρόνια για να βρει, να μελετήσει, να συγκρίνει και να ταξινομήσει τα στοιχεία από τα φορολογικά αρχεία εκατοντάδων χρόνων από δεκάδες χώρες, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Ιαπωνία, η Βρετανία, η Σουηδία, η Γαλλία κ.ά. «για να αποδείξει μια απλή ιδέα: οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι. Αντί να μεταφέρεται πλούτος από τους πλούσιους στους φτωχούς, μεταφέρεται από τους φτωχούς στους πλούσιους… Οι σούπερ-μάνατζερ, διευθύνοντες σύμβουλοι, τραπεζίτες, λογιστές, ατζέντιδες, σύμβουλοι και δικηγόροι, όλοι αυτοί εναντίον των οποίων στράφηκε το κίνημα Occupy Wall Street, υποφορολογούνται γιατί ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους είναι σε μετοχές».
Ο Τομά Πικετί εντοπίζει τη σοβαρότητα του προβλήματος που έχει ο καπιταλισμός και την τεκμηριώνει με αδιάσειστα στοιχεία. Προσπαθεί, όμως, να βρει μία λύση για το πρόβλημα φιλική στον καπιταλισμό. Φιλική αλλά ανεφάρμοστη. Ανεφάρμοστη, γιατί είναι αδύνατο να υπάρξει μια τέτοια συμφωνία σε ένα κόσμο τόσο ανταγωνιστικό, σε ένα κόσμο που οι ολιγάρχες δεν έχουν καμία διάθεση να μειώσουν την κερδοφορία τους και, σε τελευταία ανάλυση, με μία πρόταση που αν εφαρμοζόταν θα προκαλούσε τεράστια παγκόσμια αναδιάταξη με απρόβλεπτες συνέπειες. Έχει δίκιο ο Σλάβοϊ Ζίζεκ. Τα στοιχεία που παραθέτει ο Τομά Πικετί είναι σωστά και αντικατοπτρίζουν το βασικό ρεύμα του καπιταλισμού, αλλά η λύση που προτείνει, να υπάρξει ένας παγκόσμιος φόρος για τον πλούτο, είναι ουτοπικός.
Αλλά, έχει άδικο ο Πικετί που πιστεύει ότι «υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πλησιάζει ένα είδος παγκόσμιας επανάστασης»;… «Το μισθολογικό χάσμα διευρύνεται, η λειτουργία των μεγάλων εταιριών γίνεται όλο και πιο αδιαφανής και οι φορολογικοί κώδικες παραμένουν αδιαπέραστοι για όλους εκτός απ’ αυτούς που διαθέτουν λογιστές και δικηγόρους… Το 1% των πλουσίων στην Αμερική, σήμερα, βρίσκεται κοντά στη θέση που ήταν το 1% των πλουσίων στη Γαλλία λίγο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση. Στην ίδια θέση μ’ αυτούς που μετά από λίγο έχασαν τα κεφάλια τους», υπογραμμίζει η Foroohar.
Η ανισότητα στην Αμερική και την Ευρώπη
Στην Αμερική, οι τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο είναι στα ύψη, τα κέρδη των μεγάλων εταιριών σε επίπεδα ρεκόρ, η μέση αμοιβή που πήραν το 2013 οι διευθύνοντες σύμβουλοι των αμερικάνικων εταιριών ανέρχεται στο ποσό των 10,5 εκατομμυρίων δολαρίων (αυξημένο κατά 8,8% σε σχέση με το 2012) και ο αριθμός των εκατομμυριούχων αυξήθηκε κατά 11,5%, με συνολική περιουσία 12,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (WWR 2013)! Από το 1976 ως το 2007, το 1% των πλουσίων καρπώθηκε το 46% της συνολικής εισοδηματικής ανάπτυξης! (ΟΟΣΑ)
Ταυτόχρονα, «δέκα εκατομμύρια εργαζόμενοι δεν μπορούν να βρουν δουλειά, αλλά και το 97% αυτών που βρίσκουν κάποια δουλειά είναι μερικής απασχόλησης. 47 εκατομμύρια άνθρωποι τρέφονται με κουπόνια που δίνει το κράτος, πέντε εκατ. άνθρωποι δεν μπορούν να πληρώσουν τις δόσεις των στεγαστικών τους δανείων, 4 στους 5 ενήλικες θα εξαρτηθούν για κάποιο χρονικό διάστημα από την πρόνοια, οι αξίες των σπιτιών έχουν πέσει κατά μέσο όρο 42% και το οικογενειακό εισόδημα της μεσαίας τάξης από το 2007 ως το 2010 έχει μειωθεί κατά 38,9%», σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που παρουσιάζει ο Mike Whitney στο άρθρο του με τίτλο «Ο Ομπάμα καταστρέφει τη Μεσαία Τάξη», στο Counterpunch.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, το μέσο χρέος των αποφοίτων των πανεπιστημίων φέτος είναι 33 χιλιάδες δολάρια, υψηλότερο κατά 10% σε σχέση με πέρσι. Το 36% των νέων μεταξύ 18 και 31 ετών ζουν στα σπίτια των γονιών τους, αριθμός ρεκόρ για την Αμερική, λόγω αδυναμίας συντήρησης ξεχωριστού σπιτιού. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Συνταξιοδοτικής Ασφάλειας, το 45% των νοικοκυριών δεν έχει συνταξιοδοτική αποταμίευση. Μεγάλες κατηγορίες του πληθυσμού ζουν σε συνθήκες κατώτερες απ’ αυτές που ζουν οι φτωχοί σε υπανάπτυκτες χώρες, όπως επισημαίνει με αριθμούς, σε σχέση με την υγεία, την εκπαίδευση, τη δικαιοσύνη, τη βία, την ανισότητα και τις υποδομές που καταρρέουν σε ολόκληρη τη χώρα, ο Sean McElwee στο περιοδικό Rolling Stone. 1.168.354 είναι οι άστεγοι μαθητές παρουσιάζοντας αύξηση από 10 έως 20% ετησίως σε όλες τις πολιτείες (Αμερικάνικο Υπουργείο Παιδείας). «Οι ΗΠΑ πάνε να γίνουν η νεότερη χώρα του Τρίτου Κόσμου», γράφει Kerry Anne, αναφερόμενη στις συνέπειες της συγκέντρωσης του πλούτου στο 1% της κοινωνίας. Ακόμα και στη βιτρίνα της Αμερικής, τη Νέα Υόρκη, το 21% των κατοίκων της ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (New York Times).
Στην Ευρώπη, σε εποχή παρατεταμένης κρίσης και φτωχοποίησης, ο αριθμός των σούπερ-πλουσίων αυξήθηκε κατά 7,5%, από το 2011. Κορυφαία στις ανισότητες η Βρετανία, με τους περισσότερους δισεκατομμυριούχους στον κόσμο με βάση τον πληθυσμό, με συνολική περιουσία που από 65 δισ. το 2004 και 201 δισ. το 2008, έφτασε τα 245 δισεκατομμύρια στερλίνες! (The Guardian) Οι πέντε πλουσιότερες οικογένειες έχουν πλούτο αξίας 46,9 δισ. δολαρίων, όσο έχει το 20% των φτωχότερων Βρετανών. Δηλαδή, υπάρχουν «δύο Βρετανίες»! (Oxfam) «Οι πλούσιοι της Βρετανίας κατέχουν το 1/3 του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, έχοντας στο σύνολό τους περιουσία 874 δισ. δολαρίων, η οποία αυξήθηκε μέσα στον τελευταίο χρόνο κατά 15,4%! Ποτέ δεν έχω ξαναδεί τέτοια τρομερή αύξηση ατομικού πλούτου», δήλωσε φανερά εντυπωσιασμένος ο υπεύθυνος για την ετήσια συγκρότηση της λίστας των πλουσίων της εφημερίδας Sunday Times. Δυστυχώς, με διαβαθμίσεις, παρόμοια είναι η εξέλιξη σε όλη την Ευρώπη, ακόμα και στη χρεοκοπημένη Ελλάδα!
Ανισότητα και Αριστερά
Το θέμα της ανισότητας που αποτελεί κεντρικό ζήτημα των κινημάτων που αναπτύσσονται στις μητροπόλεις κατά της παγκοσμιοποίησης, της απορρύθμισης, της αναδιανομής του πλούτου και της φτώχειας, δεν έχει ακόμα απασχολήσει με την ίδια ιεράρχηση και την ίδια ένταση τα κόμματα και τις οργανώσεις της παραδοσιακής Αριστεράς στην Ευρώπη. Όπως δεν είχε απασχολήσει εγκαίρως την Αριστερά το «Δόγμα του Σοκ» που εφαρμόστηκε συστηματικά από την εποχή της χιλιανής χούντας σε αναπτυσσόμενες χώρες. Η Αριστερά, εγκλωβισμένη στα στερεότυπά της, δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να διατυπώσει πρωτοπόρα μια ριζοσπαστική ατζέντα που να αντιστοιχεί στις επικρατούσες συνθήκες. Γι’ αυτό είτε βρέθηκε στο περιθώριο, π.χ. Ιταλία, είτε επέμεινε στην κλασική φόρμουλα καπιταλισμός-αντικαπιταλισμός, ρεφορμισμός-επανάσταση, είτε, στην καλύτερη περίπτωση, ακολούθησε τα αυτοδημιούργητα κινήματα που είναι μάλλον βραχύβια, αλλά εκφράζουν με άμεσο τρόπο το σφυγμό της εποχής τους, από το Σιάτλ μέχρι το Occupy Wall Street και από τη Γιένοβα μέχρι τις πλατείες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σημαντικές πρωτοβουλίες εύστοχης κριτικής του συστήματος και ξεκλειδώματος των αδυναμιών του εκπορεύονται από ανεξάρτητους διανοητές, ακόμα και πολιτικούς που ανήκουν στην κυρίαρχη ιδεολογία. Ο Αμερικάνος γερουσιαστής Bernie Sanders, στην επιτροπή που ερευνά την επιρροή των μεγάλων εταιριών στα πολιτικά πράγματα σε βάρος της κοινωνίας, ρώτησε δημόσια τη νέα πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Janet Yellen εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τις σημερινές ανισότητες και την πολιτική ισχύ των μεγάλων χρηματοοικονομικών τραστ, παραμένουν μία δημοκρατία ή έχουν εξελιχθεί σε ολιγαρχία! Είναι χαρακτηριστικό ότι η Yellen, που έχει διατελέσει στέλεχος μεγάλων εταιριών και τώρα είναι ο υπ’ αριθμόν ένα παράγοντας της οικονομικής πολιτικής της αμερικανικής κυβέρνησης, δεν απέρριψε το ερώτημα ως εξωφρενικό, αλλά απάντησε ότι πράγματι υπάρχει μία τάση προς την ανισότητα που πρέπει να απασχολήσει τους διαμορφωτές της εθνικής πολιτικής.
Στην Ελλάδα, μία χώρα που κατατάσσεται στις χώρες με τις μεγαλύτερες ανισότητες, το θέμα της ανισότητας δεν θίγεται με σαφή προτεραιότητα από τα επίσημα χείλη της Αριστεράς κάθε απόχρωσης. Η παραδοσιακή Αριστερά στην Ευρώπη αποφεύγει να θίξει ζητήματα που παραπέμπουν ευθέως στον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος και τον διεμβολίζουν ή επιμένει σε μαξιμαλιστικούς στόχους ανατροπής του καπιταλισμού υπερπηδώντας τις πραγματικές συνθήκες, αλλά και τις πραγματικές δυνατότητες της ίδιας της Αριστεράς. Η ανάγκη για την ανεύρεση και χάραξη ενός ρεαλιστικού και ταυτόχρονα ριζοσπαστικού δρόμου διαχείρισης των συνεπειών της παρατεταμένης κρίσης που θα οδηγήσει στην αλλαγή του συστήματος μέσα από τη συνειδητοποίηση των κοινωνικών στρωμάτων που πλήττονται θανάσιμα και στη μαζική αμφισβήτηση του συστήματος, δεν ικανοποιείται από τις μέχρι σήμερα πολιτικές πλατφόρμες της Αριστεράς. Η όποια εκλογική άνοδος της Αριστεράς, πολύ σημαντική στην Ελλάδα, οφείλεται περισσότερο στην ίδια την κρίση, η οποία εξωθεί σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας και προς την άκρα Δεξιά, και λιγότερο στην απήχηση των πολιτικών προγραμμάτων και πολιτικών πρακτικών της Αριστεράς, που, αλλού περισσότερο κι αλλού λιγότερο, δυσκολεύεται να βρει το βηματισμό της στις νέες συνθήκες, που έχουν την ίδια ρίζα με τις συνθήκες του 19ου αιώνα, αλλά σε εντελώς διαφορετικό επίπεδο, οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό και περιβαλλοντικό. Έχοντας υποστεί μέσα σε μια τριακονταετία μεγάλη απώλεια –μεταξύ άλλων- στον τομέα της παραγωγής σύγχρονης πολιτικής σκέψης, η Αριστερά χρειάζεται –μεταξύ άλλων- και ένα νέο ευρύ και ισχυρό μέτωπο διανοουμένων που θα εκσυγχρονίσουν τις αναλύσεις, θα διευκολύνουν την κατανόηση του σύγχρονου κόσμου και θα καλλιεργήσουν το έδαφος, σε άμεση σχέση με τα κοινωνικά κινήματα και τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών, για μια Αριστερά του 21ου αιώνα.
Γιατί χάνεται η μπάλα;
Εμείς πρέπει να εξηγήσουμε στον κόσμο πώς γίνεται αυτό. Με στοιχεία. Πώς πλουτίζουν μερικοί φτωχαίνοντας τόσους πολλούς; Πώς μεγαλώνει η ανισότητα; Ποιοι ωφελούνται από τη λεηλασία, τη διάλυση, τη φτωχοποίηση και το ξεπούλημα; Δεν είναι καθαρό αυτό στην κοινωνία. Πιο διαδεδομένη είναι η αίσθηση ότι η κρίση δεν κάνει διακρίσεις, και ότι όλοι, πλούσιοι και φτωχοί, χάνουν και ζημιώνονται. Δεν μπορεί να καταλάβει πολύς κόσμος ότι δεν χάνεται γενικώς ο πλούτος, με ό,τι αναλογεί στον καθένα, αλλά μεταφέρεται από τους πολλούς στους λίγους. Η Αριστερά οφείλει να το εξηγήσει αυτό με πολλά χειροπιαστά στοιχεία, με αριθμούς, με ονομαστά παραδείγματα. Όχι μια φορά ούτε σκόρπια ούτε πρόχειρα. Επίμονα, τεκμηριωμένα, απλά, κατανοητά και συνεχώς. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας δεν μπορεί να καταλάβει, όχι μόνο από προκατάληψη, αλλά και από άγνοια, κακή ενημέρωση, τεχνητή θολούρα και καθημερινό αποπροσανατολισμό από τα κύρια στα δευτερεύοντα, τι ακριβώς γίνεται με την κρίση. Δυσκολεύεται να χωνέψει ότι μπορεί όλο αυτό να είναι ένα τόσο μεγάλο κόλπο για να μας ληστέψουν. Και ότι τα λεφτά μας δεν εξατμίζονται με τις περικοπές στους μισθούς και τις συντάξεις ούτε τα σπίτια μας θα εξαϋλωθούν επειδή τα χάνουμε εμείς. Λεφτά, σπίτια και δημόσιος πλούτος αλλάζουν ιδιοκτήτες. Από τους πολλούς μεταφέρονται στους λίγους, που κρύβονται πίσω από λογαριασμούς στη Ζυρίχη, το Λονδίνο, τη Φραγκφούρτη, τη Σιγκαπούρη ή τα νησιά Φίτζι. Πίσω από μετοχές και αμοιβαία κεφάλαια των διεθνών χρηματοπιστωτικών εταιριών που κάνουν παιχνίδι στη χώρα μας. Πίσω από επενδύσεις με χαριστικούς όρους. Μερικές χιλιάδες ξένοι και Έλληνες συγκεντρώνουν όλο τον πλούτο που μας ανήκει. Τον υφαρπάζουν καταστρέφοντάς μας, διαλύοντας κάθε θεσμό και μηχανισμό προστασίας της κοινωνίας. Και κατοχυρώνουν την αρπαγή όχι μόνο του πλούτου που έχουμε και αυτού που συνεχίζουμε να παράγουμε, αλλά κι αυτού που πρόκειται να παραχθεί στο μέλλον από τα παιδιά και από τα εγγόνια μας.
Η Αριστερά δεν κατάφερε μέχρι σήμερα να εξηγήσει με συστηματικό και κατανοητό τρόπο πώς ακριβώς γίνεται αυτή η λεηλασία και πώς και ποιοι επωφελούνται. Με γενικόλογες καταγγελίες, η κοινωνία δεν καταλαβαίνει και δεν πείθεται. Γι’ αυτό, πιο εύκολα πιστεύει, ελλείψει πειστικού λόγου και επιχειρηματολογίας, ότι η κρίση είναι γενική και ότι όλοι θα υποστούν εξίσου και ανάλογα με τον πλούτο τους τις συνέπειες. Και ότι, στη συνέχεια, αυτός ο πλούτος, που τώρα χάνεται, θα επιστρέψει κάποια στιγμή και θα αναδιανεμηθεί στους ίδιους. Πρέπει να κάνουμε μεγάλο αγώνα ενημέρωσης, με αδιάσειστα ντοκουμέντα, για να καταλάβει η κοινωνία ότι συντελείται μια τεράστια ληστεία που δεν έχει επιστροφή. Ότι οι κοστουμαρισμένοι ληστές παίρνουν τη λεία και εξαφανίζονται. Ότι όλα τα στοιχεία αποκαλύπτουν και επιβεβαιώνουν ότι η κρίση κάνει τους φτωχούς φτωχότερους και τους πλούσιους πλουσιότερους!
Εάν η κοινωνία κατανοούσε τον πραγματικό χαρακτήρα της κρίσης, όλα θα ήταν διαφορετικά.
Στέλιος Ελληνιάδης
Η Ευρώπη είχε ανοικοδομήσει με αξιοθαύμαστο τρόπο τις πόλεις της, οι ανέσεις για τους εργαζόμενους είχαν πολλαπλασιαστεί, οι δρόμοι είχαν γεμίσει νέας τεχνολογίας αυτοκίνητα, η πρόσβαση στο σχολείο και το νοσοκομείο ήταν δωρεάν, διακοπές έκαναν όλοι και η ψυχαγωγία δεν ήταν πλέον προνόμιο των ολίγων. Οι αναφορές των μαρξιστών σε μισθωτούς δούλους, στην κλοπή της υπεραξίας και σε εργατικά κάτεργα, ακούγονταν όλο και πιο αναχρονιστικές, σε αναντιστοιχία με την πραγματικότητα. Στο σύνθημα «Είμαστε όλοι μεσαία τάξη» θα μπορούσε να συνοψιστεί το μεταπολεμικό κοινωνικό επίτευγμα. Ακόμα κι εκείνοι που βρίσκονταν στις παρυφές της νέας πραγματικότητας, άνεργοι, ημιάνεργοι ή χαμηλόμισθοι, αισθάνονταν μέρος του όλου, πολύ κοντά στους τακτοποιημένους συμπολίτες τους, με εξασφαλισμένα τα στοιχειώδη από το κράτος και ελπίδα για δική τους αναβάθμιση. Η κατάρρευση και απομυθοποίηση του σοσιαλιστικού μπλοκ εξάλειψε ή αποδυνάμωσε κάθε αμφιβολία που εμφιλοχωρούσε για την αξία και τη μακροζωία του καπιταλισμού.
Αυτές οι κοινωνίες εναπόθεσαν τα πάντα στους εκπροσώπους τους. Και εφησύχασαν ευημερούσες. Αλλά δεν εφησύχασαν και οι καπιταλιστές. Γιατί και να θέλουν δεν μπορούν. Ο κορεσμός από τον πλούτο είναι αντίθετος στη φύση του καπιταλισμού. Η μεταπολεμική προσαρμογή των κεφαλαιούχων στο κοινωνικό κράτος στα πλαίσια της οικονομίας της αγοράς ήταν περιστασιακή. Η αφθονία του παραγόμενου πλούτου λόγω της ραγδαίας ανοικοδόμησης, της τεχνολογικής προόδου κ.λπ., και η βαθιά ανάγκη των κοινωνιών για σταθερό καθεστώς ειρήνης, επέτρεψε και επέβαλε ένα κοινωνικό συμβόλαιο με στοιχεία εξισωτικά και αναδιανεμητικά. Αλλά αυτό δεν μπορούσε παρά να είναι πρόσκαιρο. Το κεφάλαιο δεν μπορεί παρά να είναι επεκτατικό, επιθετικό και, εν τέλει, ανθρωποφαγικό. Η ύπαρξή του ταυτίζεται με τη συνεχή μεγέθυνση, μεγέθυνση χωρίς όρια, χωρίς οροφή. Και με διαρκή υπερσυγκέντρωση. Για να επιτευχθεί αυτό, αργά ή γρήγορα, υφαρπάζει οτιδήποτε σωρεύεται γύρω του και οπουδήποτε. Αλλιώς πεθαίνει από στασιμότητα. Υφαρπάζει ακόμα κι αν αυτό διαλύει τα κράτη και τις κοινωνίες. Ακόμα κι αν αυτό καταστρέφει τη φύση και τον πολιτισμό. Ακόμα κι αν αυτό διασφαλίζεται με πολέμους και γενοκτονίες. Ακόμα κι αν αυτό αναπόφευκτα οδηγεί στην καταστροφή του ίδιου του κεφαλαίου. Αυτά δεν είναι θεωρητικές ερμηνείες. Από το «Κεφάλαιο» του Μαρξ μέχρι σήμερα, υπάρχει συσσωρευμένη εμπειρία και γνώση για τη φύση και τη λειτουργία του καπιταλισμού. Κι αυτό συνάγεται και από το καινούργιο «Κεφάλαιο», όχι του Μαρξ, αλλά του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί, που ταράζει τα νερά των αναπτυγμένων καπιταλιστικών κρατών με τις στατιστικά ωμές και εξαιρετικά τεκμηριωμένες διαπιστώσεις του. Το βιβλίο του εκτός από μπεστσέλερ, έχει προκαλέσει μια εντονότατη συζήτηση στην Αμερική και την Ευρώπη, με ευμενέστατα σχόλια από διακεκριμένους οικονομολόγους και εκτενή άρθρα στα πιο έγκυρα έντυπα του δυτικού κόσμου, μεταξύ των οποίων οι New York Times, Economist, Time, Financial Times κ.ά. Η εντεινόμενη ανισότητα στον αναπτυγμένο καπιταλιστικό κόσμο και τα αίτιά της είναι το βασικό θέμα του βιβλίου.
Από το Κεφάλαιο στο Κεφάλαιο
Ο Τομά Πικετί δεν δηλώνει μαρξιστής. Ούτε αντικαπιταλιστής. Αντιθέτως, διατείνεται ότι με την πολύχρονη μελέτη του εντοπίζει το βαθύτερο πρόβλημα του καπιταλισμού και προτείνει λύση για τη σωτηρία του. Ποιο είναι, όμως, το πρόβλημα;
Μελετώντας όλα τα διαθέσιμα αρχεία, σε πάρα πολλές χώρες, ο Πικετί καταλήγει χωρίς επιφυλάξεις στο συμπέρασμα ότι η ανισότητα εκτινάσσεται, ιδίως τα τελευταία σαράντα χρόνια, σε επίπεδα που προοιωνίζονται πολύ μεγάλες κοινωνικές αναταράξεις. Ο Πικετί, εννοείται, δεν είναι ο πρώτος που επισημαίνει την αυξανόμενη ανισότητα. Είναι ο πρώτος, όμως, που την παρακολουθεί από κοντά και την αποδεικνύει με ατράνταχτα στοιχεία πηγαίνοντας πολύ πίσω και σε πολλές χώρες παράλληλα.
«Δεν συμβαίνει συχνά ένας τόμος οικονομικών 685 σελίδων σχεδόν από τη μια στιγμή στην άλλη να σαγηνεύει τους πάντες, τη Wall Street και την αφρόκρεμα των δεξαμενών σκέψης και των ευαίσθητων στα νέα ρεύματα πολιτικών αναλυτών της Ουάσινγκτον. Αλλά αυτό συνέβη με το «Κεφάλαιο στον 21ο αιώνα» και τον 43 ετών συγγραφέα του, Τομά Πικετί… Μόλις λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του, αυτή η μαζική μελέτη της παγκόσμιας ανισότητας έφτασε στην πρώτη θέση των πωλήσεων του Amazon. Με πάνω από 200.000 πουλημένα αντίτυπα –τα περισσότερα από κάθε άλλο βιβλίο στο πρώτο έτος κυκλοφορίας του στην ιστορία των εκδόσεων Harvard University Press… Μπορεί με σιγουριά να πει κανείς ότι ο Γάλλος ακαδημαϊκός είναι τώρα ο πιο πολυσυζητημένος οικονομολόγος στον κόσμο», γράφει η Rana Foroohar στο Time. «Ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Paul Krugman αμέσως χαιρέτισε το βιβλίο σαν την οικονομικό έργο της δεκαετίας, και πολλοί άλλοι οικονομολόγοι με επιρροή συμφωνούν μαζί του.»
Ο Τομά Πικετί ξόδεψε δεκαπέντε χρόνια για να βρει, να μελετήσει, να συγκρίνει και να ταξινομήσει τα στοιχεία από τα φορολογικά αρχεία εκατοντάδων χρόνων από δεκάδες χώρες, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Ιαπωνία, η Βρετανία, η Σουηδία, η Γαλλία κ.ά. «για να αποδείξει μια απλή ιδέα: οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι. Αντί να μεταφέρεται πλούτος από τους πλούσιους στους φτωχούς, μεταφέρεται από τους φτωχούς στους πλούσιους… Οι σούπερ-μάνατζερ, διευθύνοντες σύμβουλοι, τραπεζίτες, λογιστές, ατζέντιδες, σύμβουλοι και δικηγόροι, όλοι αυτοί εναντίον των οποίων στράφηκε το κίνημα Occupy Wall Street, υποφορολογούνται γιατί ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματός τους είναι σε μετοχές».
Ο Τομά Πικετί εντοπίζει τη σοβαρότητα του προβλήματος που έχει ο καπιταλισμός και την τεκμηριώνει με αδιάσειστα στοιχεία. Προσπαθεί, όμως, να βρει μία λύση για το πρόβλημα φιλική στον καπιταλισμό. Φιλική αλλά ανεφάρμοστη. Ανεφάρμοστη, γιατί είναι αδύνατο να υπάρξει μια τέτοια συμφωνία σε ένα κόσμο τόσο ανταγωνιστικό, σε ένα κόσμο που οι ολιγάρχες δεν έχουν καμία διάθεση να μειώσουν την κερδοφορία τους και, σε τελευταία ανάλυση, με μία πρόταση που αν εφαρμοζόταν θα προκαλούσε τεράστια παγκόσμια αναδιάταξη με απρόβλεπτες συνέπειες. Έχει δίκιο ο Σλάβοϊ Ζίζεκ. Τα στοιχεία που παραθέτει ο Τομά Πικετί είναι σωστά και αντικατοπτρίζουν το βασικό ρεύμα του καπιταλισμού, αλλά η λύση που προτείνει, να υπάρξει ένας παγκόσμιος φόρος για τον πλούτο, είναι ουτοπικός.
Αλλά, έχει άδικο ο Πικετί που πιστεύει ότι «υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να πλησιάζει ένα είδος παγκόσμιας επανάστασης»;… «Το μισθολογικό χάσμα διευρύνεται, η λειτουργία των μεγάλων εταιριών γίνεται όλο και πιο αδιαφανής και οι φορολογικοί κώδικες παραμένουν αδιαπέραστοι για όλους εκτός απ’ αυτούς που διαθέτουν λογιστές και δικηγόρους… Το 1% των πλουσίων στην Αμερική, σήμερα, βρίσκεται κοντά στη θέση που ήταν το 1% των πλουσίων στη Γαλλία λίγο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση. Στην ίδια θέση μ’ αυτούς που μετά από λίγο έχασαν τα κεφάλια τους», υπογραμμίζει η Foroohar.
Η ανισότητα στην Αμερική και την Ευρώπη
Στην Αμερική, οι τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο είναι στα ύψη, τα κέρδη των μεγάλων εταιριών σε επίπεδα ρεκόρ, η μέση αμοιβή που πήραν το 2013 οι διευθύνοντες σύμβουλοι των αμερικάνικων εταιριών ανέρχεται στο ποσό των 10,5 εκατομμυρίων δολαρίων (αυξημένο κατά 8,8% σε σχέση με το 2012) και ο αριθμός των εκατομμυριούχων αυξήθηκε κατά 11,5%, με συνολική περιουσία 12,7 τρισεκατομμυρίων δολαρίων (WWR 2013)! Από το 1976 ως το 2007, το 1% των πλουσίων καρπώθηκε το 46% της συνολικής εισοδηματικής ανάπτυξης! (ΟΟΣΑ)
Ταυτόχρονα, «δέκα εκατομμύρια εργαζόμενοι δεν μπορούν να βρουν δουλειά, αλλά και το 97% αυτών που βρίσκουν κάποια δουλειά είναι μερικής απασχόλησης. 47 εκατομμύρια άνθρωποι τρέφονται με κουπόνια που δίνει το κράτος, πέντε εκατ. άνθρωποι δεν μπορούν να πληρώσουν τις δόσεις των στεγαστικών τους δανείων, 4 στους 5 ενήλικες θα εξαρτηθούν για κάποιο χρονικό διάστημα από την πρόνοια, οι αξίες των σπιτιών έχουν πέσει κατά μέσο όρο 42% και το οικογενειακό εισόδημα της μεσαίας τάξης από το 2007 ως το 2010 έχει μειωθεί κατά 38,9%», σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που παρουσιάζει ο Mike Whitney στο άρθρο του με τίτλο «Ο Ομπάμα καταστρέφει τη Μεσαία Τάξη», στο Counterpunch.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας των ΗΠΑ, το μέσο χρέος των αποφοίτων των πανεπιστημίων φέτος είναι 33 χιλιάδες δολάρια, υψηλότερο κατά 10% σε σχέση με πέρσι. Το 36% των νέων μεταξύ 18 και 31 ετών ζουν στα σπίτια των γονιών τους, αριθμός ρεκόρ για την Αμερική, λόγω αδυναμίας συντήρησης ξεχωριστού σπιτιού. Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Συνταξιοδοτικής Ασφάλειας, το 45% των νοικοκυριών δεν έχει συνταξιοδοτική αποταμίευση. Μεγάλες κατηγορίες του πληθυσμού ζουν σε συνθήκες κατώτερες απ’ αυτές που ζουν οι φτωχοί σε υπανάπτυκτες χώρες, όπως επισημαίνει με αριθμούς, σε σχέση με την υγεία, την εκπαίδευση, τη δικαιοσύνη, τη βία, την ανισότητα και τις υποδομές που καταρρέουν σε ολόκληρη τη χώρα, ο Sean McElwee στο περιοδικό Rolling Stone. 1.168.354 είναι οι άστεγοι μαθητές παρουσιάζοντας αύξηση από 10 έως 20% ετησίως σε όλες τις πολιτείες (Αμερικάνικο Υπουργείο Παιδείας). «Οι ΗΠΑ πάνε να γίνουν η νεότερη χώρα του Τρίτου Κόσμου», γράφει Kerry Anne, αναφερόμενη στις συνέπειες της συγκέντρωσης του πλούτου στο 1% της κοινωνίας. Ακόμα και στη βιτρίνα της Αμερικής, τη Νέα Υόρκη, το 21% των κατοίκων της ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (New York Times).
Στην Ευρώπη, σε εποχή παρατεταμένης κρίσης και φτωχοποίησης, ο αριθμός των σούπερ-πλουσίων αυξήθηκε κατά 7,5%, από το 2011. Κορυφαία στις ανισότητες η Βρετανία, με τους περισσότερους δισεκατομμυριούχους στον κόσμο με βάση τον πληθυσμό, με συνολική περιουσία που από 65 δισ. το 2004 και 201 δισ. το 2008, έφτασε τα 245 δισεκατομμύρια στερλίνες! (The Guardian) Οι πέντε πλουσιότερες οικογένειες έχουν πλούτο αξίας 46,9 δισ. δολαρίων, όσο έχει το 20% των φτωχότερων Βρετανών. Δηλαδή, υπάρχουν «δύο Βρετανίες»! (Oxfam) «Οι πλούσιοι της Βρετανίας κατέχουν το 1/3 του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, έχοντας στο σύνολό τους περιουσία 874 δισ. δολαρίων, η οποία αυξήθηκε μέσα στον τελευταίο χρόνο κατά 15,4%! Ποτέ δεν έχω ξαναδεί τέτοια τρομερή αύξηση ατομικού πλούτου», δήλωσε φανερά εντυπωσιασμένος ο υπεύθυνος για την ετήσια συγκρότηση της λίστας των πλουσίων της εφημερίδας Sunday Times. Δυστυχώς, με διαβαθμίσεις, παρόμοια είναι η εξέλιξη σε όλη την Ευρώπη, ακόμα και στη χρεοκοπημένη Ελλάδα!
Ανισότητα και Αριστερά
Το θέμα της ανισότητας που αποτελεί κεντρικό ζήτημα των κινημάτων που αναπτύσσονται στις μητροπόλεις κατά της παγκοσμιοποίησης, της απορρύθμισης, της αναδιανομής του πλούτου και της φτώχειας, δεν έχει ακόμα απασχολήσει με την ίδια ιεράρχηση και την ίδια ένταση τα κόμματα και τις οργανώσεις της παραδοσιακής Αριστεράς στην Ευρώπη. Όπως δεν είχε απασχολήσει εγκαίρως την Αριστερά το «Δόγμα του Σοκ» που εφαρμόστηκε συστηματικά από την εποχή της χιλιανής χούντας σε αναπτυσσόμενες χώρες. Η Αριστερά, εγκλωβισμένη στα στερεότυπά της, δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να διατυπώσει πρωτοπόρα μια ριζοσπαστική ατζέντα που να αντιστοιχεί στις επικρατούσες συνθήκες. Γι’ αυτό είτε βρέθηκε στο περιθώριο, π.χ. Ιταλία, είτε επέμεινε στην κλασική φόρμουλα καπιταλισμός-αντικαπιταλισμός, ρεφορμισμός-επανάσταση, είτε, στην καλύτερη περίπτωση, ακολούθησε τα αυτοδημιούργητα κινήματα που είναι μάλλον βραχύβια, αλλά εκφράζουν με άμεσο τρόπο το σφυγμό της εποχής τους, από το Σιάτλ μέχρι το Occupy Wall Street και από τη Γιένοβα μέχρι τις πλατείες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι σημαντικές πρωτοβουλίες εύστοχης κριτικής του συστήματος και ξεκλειδώματος των αδυναμιών του εκπορεύονται από ανεξάρτητους διανοητές, ακόμα και πολιτικούς που ανήκουν στην κυρίαρχη ιδεολογία. Ο Αμερικάνος γερουσιαστής Bernie Sanders, στην επιτροπή που ερευνά την επιρροή των μεγάλων εταιριών στα πολιτικά πράγματα σε βάρος της κοινωνίας, ρώτησε δημόσια τη νέα πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Janet Yellen εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες, με τις σημερινές ανισότητες και την πολιτική ισχύ των μεγάλων χρηματοοικονομικών τραστ, παραμένουν μία δημοκρατία ή έχουν εξελιχθεί σε ολιγαρχία! Είναι χαρακτηριστικό ότι η Yellen, που έχει διατελέσει στέλεχος μεγάλων εταιριών και τώρα είναι ο υπ’ αριθμόν ένα παράγοντας της οικονομικής πολιτικής της αμερικανικής κυβέρνησης, δεν απέρριψε το ερώτημα ως εξωφρενικό, αλλά απάντησε ότι πράγματι υπάρχει μία τάση προς την ανισότητα που πρέπει να απασχολήσει τους διαμορφωτές της εθνικής πολιτικής.
Στην Ελλάδα, μία χώρα που κατατάσσεται στις χώρες με τις μεγαλύτερες ανισότητες, το θέμα της ανισότητας δεν θίγεται με σαφή προτεραιότητα από τα επίσημα χείλη της Αριστεράς κάθε απόχρωσης. Η παραδοσιακή Αριστερά στην Ευρώπη αποφεύγει να θίξει ζητήματα που παραπέμπουν ευθέως στον πυρήνα του καπιταλιστικού συστήματος και τον διεμβολίζουν ή επιμένει σε μαξιμαλιστικούς στόχους ανατροπής του καπιταλισμού υπερπηδώντας τις πραγματικές συνθήκες, αλλά και τις πραγματικές δυνατότητες της ίδιας της Αριστεράς. Η ανάγκη για την ανεύρεση και χάραξη ενός ρεαλιστικού και ταυτόχρονα ριζοσπαστικού δρόμου διαχείρισης των συνεπειών της παρατεταμένης κρίσης που θα οδηγήσει στην αλλαγή του συστήματος μέσα από τη συνειδητοποίηση των κοινωνικών στρωμάτων που πλήττονται θανάσιμα και στη μαζική αμφισβήτηση του συστήματος, δεν ικανοποιείται από τις μέχρι σήμερα πολιτικές πλατφόρμες της Αριστεράς. Η όποια εκλογική άνοδος της Αριστεράς, πολύ σημαντική στην Ελλάδα, οφείλεται περισσότερο στην ίδια την κρίση, η οποία εξωθεί σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας και προς την άκρα Δεξιά, και λιγότερο στην απήχηση των πολιτικών προγραμμάτων και πολιτικών πρακτικών της Αριστεράς, που, αλλού περισσότερο κι αλλού λιγότερο, δυσκολεύεται να βρει το βηματισμό της στις νέες συνθήκες, που έχουν την ίδια ρίζα με τις συνθήκες του 19ου αιώνα, αλλά σε εντελώς διαφορετικό επίπεδο, οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό, πολιτισμικό και περιβαλλοντικό. Έχοντας υποστεί μέσα σε μια τριακονταετία μεγάλη απώλεια –μεταξύ άλλων- στον τομέα της παραγωγής σύγχρονης πολιτικής σκέψης, η Αριστερά χρειάζεται –μεταξύ άλλων- και ένα νέο ευρύ και ισχυρό μέτωπο διανοουμένων που θα εκσυγχρονίσουν τις αναλύσεις, θα διευκολύνουν την κατανόηση του σύγχρονου κόσμου και θα καλλιεργήσουν το έδαφος, σε άμεση σχέση με τα κοινωνικά κινήματα και τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών, για μια Αριστερά του 21ου αιώνα.
Γιατί χάνεται η μπάλα;
Εμείς πρέπει να εξηγήσουμε στον κόσμο πώς γίνεται αυτό. Με στοιχεία. Πώς πλουτίζουν μερικοί φτωχαίνοντας τόσους πολλούς; Πώς μεγαλώνει η ανισότητα; Ποιοι ωφελούνται από τη λεηλασία, τη διάλυση, τη φτωχοποίηση και το ξεπούλημα; Δεν είναι καθαρό αυτό στην κοινωνία. Πιο διαδεδομένη είναι η αίσθηση ότι η κρίση δεν κάνει διακρίσεις, και ότι όλοι, πλούσιοι και φτωχοί, χάνουν και ζημιώνονται. Δεν μπορεί να καταλάβει πολύς κόσμος ότι δεν χάνεται γενικώς ο πλούτος, με ό,τι αναλογεί στον καθένα, αλλά μεταφέρεται από τους πολλούς στους λίγους. Η Αριστερά οφείλει να το εξηγήσει αυτό με πολλά χειροπιαστά στοιχεία, με αριθμούς, με ονομαστά παραδείγματα. Όχι μια φορά ούτε σκόρπια ούτε πρόχειρα. Επίμονα, τεκμηριωμένα, απλά, κατανοητά και συνεχώς. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας δεν μπορεί να καταλάβει, όχι μόνο από προκατάληψη, αλλά και από άγνοια, κακή ενημέρωση, τεχνητή θολούρα και καθημερινό αποπροσανατολισμό από τα κύρια στα δευτερεύοντα, τι ακριβώς γίνεται με την κρίση. Δυσκολεύεται να χωνέψει ότι μπορεί όλο αυτό να είναι ένα τόσο μεγάλο κόλπο για να μας ληστέψουν. Και ότι τα λεφτά μας δεν εξατμίζονται με τις περικοπές στους μισθούς και τις συντάξεις ούτε τα σπίτια μας θα εξαϋλωθούν επειδή τα χάνουμε εμείς. Λεφτά, σπίτια και δημόσιος πλούτος αλλάζουν ιδιοκτήτες. Από τους πολλούς μεταφέρονται στους λίγους, που κρύβονται πίσω από λογαριασμούς στη Ζυρίχη, το Λονδίνο, τη Φραγκφούρτη, τη Σιγκαπούρη ή τα νησιά Φίτζι. Πίσω από μετοχές και αμοιβαία κεφάλαια των διεθνών χρηματοπιστωτικών εταιριών που κάνουν παιχνίδι στη χώρα μας. Πίσω από επενδύσεις με χαριστικούς όρους. Μερικές χιλιάδες ξένοι και Έλληνες συγκεντρώνουν όλο τον πλούτο που μας ανήκει. Τον υφαρπάζουν καταστρέφοντάς μας, διαλύοντας κάθε θεσμό και μηχανισμό προστασίας της κοινωνίας. Και κατοχυρώνουν την αρπαγή όχι μόνο του πλούτου που έχουμε και αυτού που συνεχίζουμε να παράγουμε, αλλά κι αυτού που πρόκειται να παραχθεί στο μέλλον από τα παιδιά και από τα εγγόνια μας.
Η Αριστερά δεν κατάφερε μέχρι σήμερα να εξηγήσει με συστηματικό και κατανοητό τρόπο πώς ακριβώς γίνεται αυτή η λεηλασία και πώς και ποιοι επωφελούνται. Με γενικόλογες καταγγελίες, η κοινωνία δεν καταλαβαίνει και δεν πείθεται. Γι’ αυτό, πιο εύκολα πιστεύει, ελλείψει πειστικού λόγου και επιχειρηματολογίας, ότι η κρίση είναι γενική και ότι όλοι θα υποστούν εξίσου και ανάλογα με τον πλούτο τους τις συνέπειες. Και ότι, στη συνέχεια, αυτός ο πλούτος, που τώρα χάνεται, θα επιστρέψει κάποια στιγμή και θα αναδιανεμηθεί στους ίδιους. Πρέπει να κάνουμε μεγάλο αγώνα ενημέρωσης, με αδιάσειστα ντοκουμέντα, για να καταλάβει η κοινωνία ότι συντελείται μια τεράστια ληστεία που δεν έχει επιστροφή. Ότι οι κοστουμαρισμένοι ληστές παίρνουν τη λεία και εξαφανίζονται. Ότι όλα τα στοιχεία αποκαλύπτουν και επιβεβαιώνουν ότι η κρίση κάνει τους φτωχούς φτωχότερους και τους πλούσιους πλουσιότερους!
Εάν η κοινωνία κατανοούσε τον πραγματικό χαρακτήρα της κρίσης, όλα θα ήταν διαφορετικά.
Στέλιος Ελληνιάδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου